Πατρίτσια Χάισμιθ: «Οι συγγραφείς είναι δεκαετίες μπροστά από τα συγγράμματα»
ΠΩΣ ΓΡΑΦΕΤΑΙ ΕΝΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΓΩΝΙΑΣ; Η ΠΑΤΡΙΤΣΙΑ ΧΑΪΣΜΙΘ, ΜΑΣΤΟΡΑΣ ΣΤΟ ΕΙΔΟΣ, ΔΕΝ ΔΙΝΕΙ ΣΥΝΤΑΓΕΣ. ΚΟΥΒΕΝΤΙΑΖΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΗΣ ΝΑ ΓΡΑΦΕΙ ΒΙΒΛΙΑ. ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ΟΤΙ ΣΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΖΩΗ, Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ.
Πατρίτσια Χάισμιθ
Πώς να γράψετε ένα μυθιστόρημα αγωνίας.
Μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου
Εκδόσεις: Πατάκης, 2007, σελίδες 220
«Οι συγγραφείς απ' τη φύση τους, όπως και οι ζωγράφοι, έχουν ένα ελάχιστο προστατευτικό περίβλημα και μια ζωή προσπαθούν να το σπάσουν, αφού τα απανωτά χτυπήματα και οι εντυπώσεις που δέχονται αποτελούν την πρώτη ύλη των έργων τους». Αυτό υποστηρίζει η Πατρίτσια Χάισμιθ στο «Πώς να γράψετε ένα μυθιστόρημα αγωνίας (και δράσης)».
Στις ΗΠΑ κυκλοφορούν πάμπολλα εγχειρίδια για επίδοξους συγγραφείς. Περιέχουν συνταγές και δοσολογίες. Τα μαθήματα δημιουργικής γραφής είναι καθεστώς. Η Πατρίτσια Χάισμιθ (1921-1995), διάσημη και ευπώλητη συγγραφέας αστυνομικών (και όχι μόνο) ιστοριών, με 24 μυθιστορήματα, συλλογές διηγημάτων, αλλά και άλλα, μη μυθοπλαστικά κείμενα στο ενεργητικό της, ανοίγει τα χαρτιά και το εργαστήρι της. Ξέρει πολύ καλά πως τα «μυθιστορήματα αγωνίας» θεωρούνται κατώτερο λογοτεχνικό είδος από τους περισπούδαστους ειδικούς. Και υπονοεί ότι αυτό είναι άδικο, γιατί η υψηλή κριτική στην περίπτωση των λογοτεχνικών ειδών φαίνεται να κρίνει προθέσεις και όχι αποτελέσματα.
Η Πατρίτσια Χάισμιθ προσπαθεί να αποποιηθεί την ταμπέλα του είδους. Παραπονιέται, ευγενικά και υπαινικτικά, ότι κόλλησε πάνω της από το πρώτο βιβλίο, τους περίφημους «Ξένους στο τρένο» (Strangers on a train, 1950, πάνω στο οποίο βασίστηκε η κλασική ομότιτλη ταινία του Χίτσκοκ το 1951, αλλά και η μεταγενέστερη μαύρη κωμωδία του Ντε Βίτο, «Πέτα τη μαμά από το τρένο», το 1987). Απευθύνει το βιβλίο της σε κάθε είδους επίδοξο συγγραφέα.
To χωρίζει σε έντεκα κεφάλαια: Το σαράκι της ιδέας, Κυρίως για τη χρήση εμπειριών, Το διήγημα αγωνίας, Η ανάπτυξη, Η πλοκή, Η πρώτη γραφή, Οι δυσκολίες, Η δεύτερη γραφή, Οι αναθεωρήσεις, Η παραδειγματική ιστορία ενός βιβλίου - Το γυάλινο κελί, Σημειώσεις για το σασπένς γενικότερα. Και από την αρχή ξεκαθαρίζει ότι δεν υπάρχει κανένα μυστικό επιτυχίας εκτός από τον χαρακτήρα, την προσωπικότητα του ίδιου του συγγραφέα. Σε αυτόν εναπόκειται να εκφράσει την ιδιοσυστασία και τη διαφορετικότητά του, να εργαστεί με «οργανωμένη ελευθερία». Η Χάισμιθ πιστεύει πολύ στον διασκεδαστικό και παιγνιώδη χαρακτήρα της συγγραφικής πράξης. «Το πρώτο πρόσωπο που οφείλεις να τέρψεις γράφοντας ένα βιβλίο είσαι εσύ ο ίδιος», σημειώνει. Μιλάει για την τεχνική και την έμπνευσή, για το χειρισμό και την επεξεργασία του ταλέντου, για τη φύση του συγγραφέα, για τις συγγραφικές της συνήθειες. Με τρόπο κουβεντιαστό συζητάει με τον αναγνώστη. Χρησιμοποιεί παραδείγματα από τα βιβλία της. Αναφέρεται συχνά στη ζωγραφική (η ίδια υπήρξε καλή γλύπτρια), αλλά και σε άλλους συγγραφείς, από τον Τόμας Μαν ως τον Ντοστογιέφσκι και από την Έντνα Ο' Μπράιαν ως τον Χένρι Τζέιμς.
- Δεν βγάζει λαγούς από το καπέλο
Η θεωρία της Χάισμιθ προκύπτει μέσα από τη συγγραφική πράξη και όχι, όπως συμβαίνει συχνά, μέσα από τη συγγραφική ιδεολογία. Η «μητέρα» του Ρίπλεϊ επιμένει στις εργατοώρες που χρειάζεται η συγγραφή, στο καθημερινό συγγραφικό πρόγραμμα, αλλά και στη λειτουργία μιας φαινομενικής συγγραφικής τεμπελιάς που καθαρίζει το μάτι. Αναφέρεται με εμμονή και επιμονή στους τρόπους προώθησης και, κυρίως, «πώλησης» του συγγραφικού έργου σε ενδιαφερόμενους εκδότες (πράγμα που υποδηλώνει τους σκληρούς οικονομικούς κανόνες της αμερικανικής αγοράς βιβλίου). Γνωρίζει από πρώτο χέρι πόσο δύσκολο είναι να βιοπορίζεται ένας συγγραφέας από τα γραπτά του. Παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά που συστήνουν την προσωπικότητα του καλλιτέχνη: την ιδιαίτερη όραση του κόσμου, την ανοικτή στις εμπειρίες και στα «συναισθηματικά χαστούκια» συνείδηση, τη διορατικότητα: «Η διορατικότητα δεν κατοικοεδρεύει στα εγχειρίδια ψυχολογίας, είναι κτήμα κάθε δημιουργικού ανθρώπου. Και, όπως στην περίπτωση του Ντοστογιέφσκι, οι συγγραφείς είναι δεκαετίες μπροστά από τα συγγράμματα», σημειώνει.
Η Πατρίτσια Χάισμιθ γράφει ένα βιβλίο για την τέχνη της συγγραφής με χιούμορ και αφηγηματική σπιρτάδα, χωρίς να βγάζει λαγούς απ' το καπέλο της. Δεν δίνει σοφές συμβουλές ούτε τετραγωνίζει τον κύκλο. «Η συγγραφή μυθιστορημάτων (...) είναι ένα παιχνίδι που, για να συνεχίσεις να το παίζεις, είναι απαραίτητο να μη σταματήσεις να διασκεδάζεις». Σας φαίνεται απλό; Σας βεβαιώ, δεν είναι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου