Ο Σέρλοκ Χολµς επέστρεψε στο Λονδίνο

Λεπτομέρεια από αφίσα που διαφημίζει θεατρική παραγωγή ιστορίας του Σέρλοκ Χολμς (περ. 1900)

Ενα παράδειγµα για το πώς µπορεί να ανανεώσει κανείς µια παλιά καλή συνταγή χωρίς να αλλάξει τα υλικά της

• της ΛΑΜΠΡΙΝΗΣ ΚΟΥΖΕΛΗ, ΤΟ ΒΗΜΑ: 22/01/2012

Μια θυρίδα στο θησαυροφυλάκιο της εταιρείας Κοξ και Σία, στο Τσάρινγκ Κρος του Κεντρικού Λονδίνου, ανοίγει και ένα σφραγισµένο χειρόγραφο του 1916 έρχεται στο φως. Στις σελίδες του περιγράφονται συµβάντα τερατώδη και αποκρουστικά, ικανά να διαλύσουν ολόκληρο το οικοδόµηµα της βρετανικής κοινωνίας του Μεγάλου Πολέµου. O άνδρας που το υπογράφει φέρει ένα αλάνθαστα αναγνωρίσιµο όνοµα: δρ Τζον Γουάτσον.

Χωρίς αµφιβολία, έχουµε στα χέρια µας µια νέα ιστορία µε πρωταγωνιστή τον Σέρλοκ Χολµς, µε τη διαφορά ότι δεν βγαίνει από την πένα του σερ Αρθουρ Κόναν Ντόιλ αλλά από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή του Αντονι Χόροουιτς. Συγγραφέας µιας επιτυχηµένης σειράς νεανικών ιστοριών µυστηρίου µε πρωταγωνιστή τον Αλεξ Ράιντερ, σεναριογράφος και διασκευαστής αφηγηµάτων της Αγκαθα Κρίστι για τη µικρή οθόνη, ο 56χρονος βρετανός συγγραφέας είναι εκείνος στον οποίο ανέθεσαν επισήµως οι κληρονόµοι του Κόναν Ντόιλ να γράψει το πρώτο σύγχρονο µυθιστόρηµα µε ήρωα τον Σέρλοκ Χολµς.

• Μια παλιά ιστορία

Η πρακτική δεν είναι ασυνήθιστη. Η τροµερή εµπορική επιτυχία ορισµένων έργων πιέζει τα ιδρύµατα που διαχειρίζονται τα πνευµατικά δικαιώµατα να αναζητήσουν, µετά τον θάνατο των δηµιουργών τους, συγγραφείς που θα συντηρήσουν το ενδιαφέρον του κοινού µε νέες ιστορίες. Η Αλεξάνδρα Ρίπλεϊ , συγγραφέας ευπώλητων ιστορικών µυθιστορηµάτων, δέχτηκε το 1991 να γράψει τη συνέχεια του «Οσα παίρνει ο άνεµος» της Μάργκαρετ Μίτσελ και ο Αµερικανός Τζέφρι Ντίβερ ήταν ο τελευταίος συγγραφέας που στρατολόγησαν οι κληρονόµοι του Ιαν Φλέµινγκ προκειµένου να ξαναδώσει ζωή στον Τζέιµς Μποντ. Η επιτυχία των συνεχειών όµως καταλήγει υποδεέστερη του πρωτοτύπου, συνήθως διότι οι φιλόδοξοι συνεχιστές, στοχεύοντας να επικαιροποιήσουν παλιές ιστορίες ή να παρουσιάσουν τους ήρωες υπό µια διαφορετική οπτική, αλλοιώνουν την αρχική συνταγή της επιτυχίας.

Ο Χόροουιτς αποδεικνύεται πιο έξυπνος από άλλους. ∆εν καινοτοµεί, δεν βγάζει τους χαρακτήρες από το οικείο περιβάλλον τους, δεν αλλάζει την προσωπικότητά τους. «Η γοητεία των βιβλίων του Κόναν Ντόιλ οφείλεται στους χαρακτήρες, στη φιλία του Χολµς και του Γουάτσον, στον µαγευτικό, ολοζώντανο κόσµο στον οποίο κατοικούν» γράφει στο επιλογικό του σηµείωµα στην έκδοση. Ετσι, «Ο οίκος του µεταξιού», που κυκλοφορεί τώρα στα ελληνικά, µόλις δύο µήνες µετά την κυκλοφορία της αγγλικής έκδοσης, είναι ένας φόρος τιµής στα κείµενα του Αρθουρ Κόναν Ντόιλ. Κατόπιν προσεκτικής έρευνας του συγγραφέα, «το παιχνίδι ξεκινά» και σε αυτό συµµετέχουν όλοι οι γνωστοί χαρακτήρες: ο Χολµς και ο Γουάτσον, η οικονόµος του Χολµς, η κυρία Χάντσον, ο επιθεωρητής Λεστράντ, ο αινιγµατικός αδελφός του Χολµς Μάικροφτ, ο Γουίγκινς και τα άλλα χαµίνια της Μπέικερ Στριτ – εµφανίζεται ακόµη και ο αντίπαλος του Χολµς, ο διαβόητος καθηγητής Μοριάρτι.

• Ατµόσφαιρα 1890

Η ατµόσφαιρα ανακαλεί ολοζώντανα το πρωτότυπο: Λονδίνο, Νοέµβριος του 1890. Εξω οι δρόµοι παγωµένοι και υγροί. Οι άµαξες προσπερνούν µε θόρυβο τους βιαστικούς διαβάτες που κινούνται σαν φαντάσµατα µέσα στην ατέλειωτη οµίχλη. Στον αριθµό 221Β της Μπέικερ Στριτ ο Σέρλοκ Χολµς, φορώντας τη ρόµπα του, απολαµβάνει τη φωτιά του τζακιού κάνοντας επίδειξη της περίφηµης επαγωγικής λογικής του στον φίλο του δρα Γουάτσον. Η κυρία Χάντσον σερβίρει τσάι µε µπισκότα και κέικ, όταν ένας έµπορος έργων τέχνης από το Γουίµπλεντον επισκέπτεται τον διάσηµο ένοικο της Μπέικερ Στριτ για να του εκµυστηρευθεί τους φόβους του και να ζητήσει τη βοήθειά του. Τι σχέση έχει η Συµµορία µε τις Τραγιάσκες της Βοστώνης µε τον σκοτεινό Οίκο του Μεταξιού του Λονδίνου; Ποια απεχθή εγκλήµατα σχετίζονται µε αυτόν, τα οποία αγγίζουν ακόµη και µέλη της κυβέρνησης; Τι συνδέει τον άντρα µε την ουλή στο πρόσωπο µε το Οικοτροφείο Αρρένων Τσόρλεϊ Γκρέιντζ, το άντρο οπιοµανών και τη σύλληψη του Χολµς;

Ο Χόροουιτς πρόσεξε πολύ να µην καταντήσει η ιστορία του µια διασκευή µε sex, drugs και rock ‘n’ roll δράση χολιγουντιανών προδιαγραφών. Ετσι απέφυγε να χρησιµοποιήσει στην αφήγηση το ερωτικό στοιχείο που απουσιάζει από τις ιστορίες του Κόναν Ντόιλ και απέστρεψε το πρόσωπο από τον πειρασµό να δώσει οµοφυλοφιλική χροιά στη σχέση του Χολµς µε τον Γουάτσον. Η υγρή κοκαΐνη, η πιο αξιοθρήνητη συνήθεια του Χολµς, βρίσκεται στο κουτί της στο ράφι του τζακιού, αλλά δεν τον παρακολουθούµε ποτέ να κάνει χρήση. ∆εν υπάρχουν κυνηγητά µε άµαξες – µια ληστεία τρένου στη Βοστώνη µπορεί όµως να αξιοποιηθεί καταλλήλως σε ενδεχόµενη κινηµατογραφική µεταφορά του έργου. Ο συνεχιστής, σεβόµενος το πρωτότυπο, προσπάθησε να δείξει µετριοπάθεια στους φόνους και η έµφαση να παραµείνει στο κλειστό δωµάτιο, στην εξιχνίαση του εγκλήµατος µε τη λογική, στη βικτωριανή ατµόσφαιρα.

• Στοιχειώδες για το σύµπαν των µυηµένων

Την ιστορία αφηγείται, όπως συνήθως, ο Γουάτσον. Ενας ηλικιωμένος Γουάτσον, όμως, ο οποίος, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Χολμς, θυμάται ανείπωτες, φρικτές περιπέτειες που έζησε με τον παλιό του σύντροφο. Οι ρητές αλλά και οι πολλές έμμεσες αναφορές σε άλλες ιστορίες του Σέρλοκ Χολμς είναι ο μίτος που συνδέει το σημερινό κείμενο με τον κανόνα των τεσσάρων μυθιστορημάτων και των 56 διηγημάτων του σερ Αρθουρ Κόναν Ντόιλ και η ταύτιση των παραπομπών είναι ένας γρίφος που θα διασκεδάσει τους μυημένους στο σύμπαν του Σέρλοκ Χολμς. Αλλωστε, το διακειμενικό παιχνίδι είναι το ενδιαφέρον στοιχείο που εισάγει ο Χόροουιτς, ο οποίος χρησιμοποιεί επιδέξια και το κλασικό εύρημα του ανακαλυφθέντος χειρογράφου και την οπτική γωνία του γέροντα Γουάτσον, που κάνοντας απολογισμό σχολιάζει τη ζωή στη βικτωριανή Αγγλία και εκφράζει μια απούσα στον Κόναν Ντόιλ κοινωνική ευαισθησία.

Στο τέλος, αν οι παρατηρήσεις του για τις διευρυμένες κοινωνικές αντιθέσεις και την εξαθλίωση των κατώτερων στρωμάτων και οι αναφορές στον uni0394εύτερο Αγγλοαφγανικό πόλεμο, σε συμμορίες και ξεκαθάρισμα λογαριασμών, σε εμπόριο ναρκωτικών, σε διαφθορά και ανηθικότητα που φτάνουν ως τα κυβερνητικά κλιμάκια δέχονται κάποια ιδιαίτερη ερμηνεία από τον αναγνώστη του 21ου αιώνα, αυτό έρχεται εις επίρρωσιν των ικανοτήτων του Χόροουιτς, ο οποίος παραδίδει μαθήματα για το πώς μπορεί να ανανεώσει κανείς μια παλιά καλή συνταγή χωρίς να αλλάξει τα υλικά της.