Ο Αλέξανδρος Εμμανουήλ γεννήθηκε στη Σκιάθο, γιος του ιερέα Αδαμαντίου Εμμανουήλ από οικογένεια ναυτικών και κληρικών του νησιού και της Γκιουλώς (Αγγελικής) Εμμανουήλ το γένος Μωραΐτη, καταγόμενης από αρχοντική οικογένεια του Μυστρά. Είχε τέσσερις αδελφές και δύο αδερφούς, από τους οποίους ο Εμμανουήλ, πρωτότοκος της οικογένειας, πέθανε σε νηπιακή ηλικία. Στη γενέτειρά του τέλειωσε το δημοτικό σχολείο και γράφτηκε στο Σχολαρχείο (1860), την τρίτη τάξη του οποίου όμως αναγκάστηκε να παρακολουθήσει στη Σκόπελο (1865), καθώς στη Σκιάθο είχε καταργηθεί.
Η πορεία των γυμνασιακών του σπουδών πραγματοποιήθηκε επίσης μετ' εμποδίων, συνοδευόμενη από διαρκείς διακοπές εξαιτίας κυρίως της οικονομικής ανέχειας της οικογένειάς του. Αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο της Αθήνας το 1874 σε ηλικία εικοσιτριών ετών, ενώ είχε προηγηθεί περιπλάνησή του στα γυμνάσια της Χαλκίδας και του Πειραιά. Ως το 1872, οπότε ταξίδεψε στο Άγιο Όρος, όπου έμεινε μερικούς μήνες ως προσκυνητής, ολοκλήρωσε την (χαμένη) κωμωδία
Ο διοπτροφόρος και ένα ποίημα αφιερωμένο στη μητέρα του. Από το 1873 και για δέκα χρόνια περίπου έζησε στην Αθήνα (με κάποιες επισκέψεις στη Σκιάθο) σε συνθήκες οικονομικής ανέχειας, συγκατοικώντας με συγγενείς και συμπατριώτες του και εργαζόμενος ως οικοδιδάσκαλος για να κερδίσει τα προς το ζην. Το 1874 γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, όπου παρακολούθησε μαθήματα για δύο μόνο χρόνια, εξακολούθησε όμως να προφασίζεται συνέχιση των σπουδών του στην οικογένειά του για αποφυγή της επιστροφής του στη Σκιάθο και της στράτευσής του.
Το 1877 δημοσίευσε ανώνυμα σειρά άρθρων στην Εφημερίδα με τίτλους Η εβδομάς των Αγίων Παθών και Το Άγιον Πάσχα, ενώ δυο χρόνια αργότερα δημοσίευσε με την υπογραφή Α.Πδ. το ιστορικό μυθιστόρημα Η μετανάστις στην εφημερίδα Νεολόγος Κωνσταντινουπόλεως με παρακίνηση του εκδότη της και φίλου του Βλάση Γαβριηλίδη. Το 1881 δημοσίευσε το ποίημα Δέησις (Εράνισμα εκ των ψαλμών) στο περιοδικό Σωτήρ, εγκαινιάζοντας την επίσημη πλέον παρουσία του στα γράμματα με το όνομα Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (το επώνυμο συνδυασμός του ονόματος και της ιερατικής ιδιότητας του πατέρα του).
Ένα χρόνο αργότερα προσλήφθηκε ως μεταφραστής στην Εφημερίδα του Δημητρίου Κορομηλά και παράλληλα δημοσίευσε σε συνέχειες το μυθιστόρημα Οι Έμποροι των Εθνών στο περιοδικό Μη χάνεσαι του Γαβριηλίδη με το ψευδώνυμο Μποέμ. Τα οικονομικά του προβλήματα άρχισαν να υποχωρούν και έτσι ανακοίνωσε και στην οικογένειά του τη συγγραφική του δραστηριότητα. Ως το 1885 συνέχισε να δημοσιεύει έργα του στην εφημερίδα Ακρόπολις (Η Γυφτοπούλα - 1884) και το περιοδικό Εστία (Χρήστος Μηλιώνης - 1885).
Ακολούθησαν δυο χρόνια σιωπής του (οι πληροφορίες αναφέρουν συγκατοίκησή του με τον μοναχό Νήφωνα που είχε τότε εγκαταλείψει το Άγιο Όρος) ως το 1887, οπότε σημειώθηκε η δημοσίευση του διηγήματος Το Χριστόψωμο στην Εφημερίδα. Η τελευταία αυτή συνεργασία του κράτησε ως το 1891 και καρποί της στάθηκαν πολλά διηγήματά του και λογοτεχνικές μεταφράσεις με κορυφαία εκείνη του έργου του Ντοστογιέφσκι Έγκλημα και τιμωρία.
Το 1891 επιχείρησε χωρίς επιτυχία να πραγματοποιήσει έκδοση επιλογής των διηγημάτων του με τίτλο Θαλασσινά Ειδύλλια (δεύτερη προσπάθειά του το 1902 απέτυχε επίσης).Είχε προηγηθεί μια έκδοση διηγημάτων του μαζί με έργα των Α.Μωραϊτίδη και Α.Σπηλιωτόπουλου από τον Γαβριηλίδη (1890) καθώς και το άρθρο του Παλαμά για τον Παπαδιαμάντη στην Τέχνη (1889). Εξακολούθησε να δημοσιεύει διηγήματα και να εργάζεται ως μεταφραστής σε εφημερίδες και περιοδικά, προσπαθώντας παράλληλα να ενισχύσει οικονομικά την οικογένειά του (το 1895 πέθανε ο πατέρας του).
Από το 1902 ως το 1904 έμεινε στη γενέτειρά του, όπου αφοσιώθηκε στη μετάφραση των έργων History of the Greek Revolution του Thomas Gordon και History of the Greek Revolution του George Finlay κατά παραγγελία του Γιάννη Βλαχογιάννη με τον οποίο η φιλία του χρονολογείται από το 1901. Από τη Σκιάθο συνέχισε να στέλνει έργα του στα αθηναϊκά φύλλα (το 1903 δημοσιεύτηκε η Φόνισσα). Το 1904 επέστρεψε στην Αθήνα. Είχε προηγηθεί νευρικός κλονισμός του αδερφού του Γιώργη και ακολούθησε ο θάνατός του το 1895.
Εξακολούθησε τη συγγραφική του δραστηριότητα (παρά την κακή κατάσταση της υγείας του), χωρίς ποτέ να δει έκδοση των έργων του και το 1906 ο Γιάννης Βλαχογιάννης τον πηγαίνει στο φιλολογικό καφενείο της Δεξαμενής. Ως τότε ο Παπαδιαμάντης απέφευγε τους λόγιους κύκλους, λόγω της οικονομικής του ανέχειας, του φόρτου εργασίας του αλλά και της μοναχικής φύσης του και προτιμούσε να συχνάζει σε λαϊκές αθηναϊκές συνοικίες ή να ψέλνει στην εκκλησία του Προφήτη Ελισσαίου στο Μοναστηράκι με τον ξάδερφό του Αλέξανδρο Μωραϊτίδη.
Ο Παπαδιαμάντης στη Δεξαμενή, 1906
Στη Δεξαμενή φωτογραφήθηκε (για πρώτη φορά στη ζωή του) από τον Παύλο Νιρβάνα και η ιστορική πλέον φωτογραφία του δημοσιεύτηκε ολοσέλιδη συνοδεία εκτενούς άρθρου για το πρόσωπό του από το Νιρβάνα στα Παναθήναια. Η κατάσταση της υγείας του παρουσίαζε διαρκή επιδείνωση Το Μάρτη του 1908 αρνήθηκε να παρευρεθεί στον εορτασμό των εικοσιπέντε χρόνων του στο χώρο της λογοτεχνίας στον Παρνασσό και στο τέλος του ίδιου μήνα έφυγε για τη Σκιάθο, όπου έμεινε ως το θάνατό του, εξακολουθώντας να στέλνει διηγήματα σε εφημερίδες και περιοδικά της Αθήνας. Πέθανε από πνευμονία το Γενάρη του 1911. Μια μέρα πριν πληροφορήθηκε πως είχε τιμηθεί με το παράσημο του Αργυρού Σταυρού του Σωτήρος
- ΕΚΕΒΙ: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών
1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη βλ. Πολίτου-Μαρμαρινού Ελένη, «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης», Η παλαιότερη πεζογραφία μας ·Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Στ΄· 1880-1900, σ.114-209. Αθήνα, Σοκόλης, 1997, Σταυροπούλου Έρη, «Χρονολόγιο. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911)», Διαβάζω 165, 8/4/1987, σ.22-33, Φαρίνου – Μαλαματάρη Γ., «Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988 και Χατζηφώτης Ι.Μ., «Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
- Ενδεικτική Βιβλιογραφία
• Άγρας Τέλλος, «Πώς βλέπομε σήμερα τον Παπαδιαμάντη», Αρχείον Ευβοϊκών Μελετών Β΄, 1936, σ.60-121 (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας Κριτικά Τόμος τρίτος· Μορφές και κείμενα της πεζογραφίας· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.11-74. Αθήνα, Ερμής, 1984).• Αργυρίου Αλέξανδρος, «Ένα ανεπανάληπτο παράδειγμα», Αναψηλαφήσεις σε δύσκολους καιρούς. Αθήνα, Κέδρος, 1986.• Ασλανίδης Ε.Γ., Το μητρικό στοιχείο στη «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη · Ψυχαναλυτικό δοκίμιο. Αθήνα: Ράππα, 1988.• Βαλέτας Γ., «Παπαδιαμάντης · Η ζωή - Το έργο - Η εποχή του», Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Τα Άπαντα. Αθήνα, Βίβλος, 1955.• Βουτιερίδης Ηλίας, Αλ.Παπαδιαμάντης- Αλ.Μωραϊτίδης · Η ζωή τους και το έργο τους. Αθήνα, Ζηκάκης, 1931.• Βουτιερίδης Η.Π., «Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια19. Αθήνα, Πυρσός, 1932.• Γιάκος Δημήτρης, «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ο ζωγράφος των ταπεινών», Μορφές της ελληνικής λογοτεχνίας, σ.29-53. Αθήνα, Φιλιππότης, 1982.• Δημητρακόπουλος Φώτης, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης [Το λάβαρον] · Ανέκδοτες παπαδιαμαντικές σελίδες από το Αρχείο Αποστόλου Γ.Παπαδιαμάντη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1989.• Δημητρακόπουλος Φώτης, Παπαδιαμάντης και Σκιάθος · Φωτογραφίες από το Αρχείο Merlier. Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, 1991.• Δημητρακόπουλος Φώτης - Χριστοδούλου Γ.Α., «Φύλλα εσκορπισμένα»· Τα παπαδιαμαντικά αυτόγραφα · Γνωστά και άγνωστα κείμενα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994.• Ελύτης Οδυσσέας, Η μαγεία του Παπαδιαμάντη. Αθήνα, Ερμείας, 1976. (το ίδιο στο Εν λευκώ, σ.57-106. Αθήνα, Ίκαρος, 1992).• Η αδιάπτωτη μαγεία· Παπαδιαμάντης 1991 – Ένα αφιέρωμα. Αθήνα, Ίδρυμα Γουλανδρή – Χορν, 1992.• Καλογερόπουλος Άγγελος, Ο θρους του δέρατος · Η μουσική στον Παπαδιαμάντη. Αθήνα, Αρμός, 1993.• Καραντώνης Ανδρέας, «Ο Παπαδιαμάντης και η ορθοδοξία», Από τον Σολωμό ως τον Μυριβήλη (λογοτεχνικά μελετήματα), σ.151-164. Αθήνα, Εστία, χ.χ.• Καραντώνης Ανδρέας, «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης», Φυσιογνωμίες· Τόμος πρώτος, σ.115-119. Αθήνα, Παπαδήμας, 1977.• Καραντώνης Ανδρέας, «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης», Φυσιογνωμίες· Τόμος δεύτερος, σ.429-442. Αθήνα, Παπαδήμας, 1977.• Κατσίμπαλης Κ.Γ., Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης · Πρώτες κρίσεις και πληροφορίες. Βιβλιογραφία. Αθήνα, Εστία, 1934.• Κατσίμπαλης Κ.Γ., Συμπλήρωμα βιβλιογραφίας Α.Παπαδιαμάντη. Αθήνα, Εστία, 1938.• Κοκόλης Ξ.Α., «Αυτο και ετερο-βιογραφισμός στη Φόνισσα» και «Όνειρα και άλλα στη Φόνισσα», Για τη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη · Δύο μελετήματα. Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1993.• Κολυβάς Ιωακείμ-Κίμων. Λογική της αφήγησης και ηθική του λόγου · Μελετήματα για τον Παπαδιαμάντη. Αθήνα, Νεφέλη, 1991.• Κοτζιάς Αλέξανδρος, Τα αθηναϊκά διηγήματα και δυο δοκίμια για το χρόνο. Αθήνα, Νεφέλη, 1992.• Κούσουλας Λουκάς, «Ανθρώπους και κτήνη…». Αθήνα, Νεφέλη, 1993.• Μαστροδημήτρης Π.Δ., «Η διαγραφή των χαρακτήρων στα πρώτα διηγήματα του Παπαδιαμάντη (Μια πρώτη προσέγγιση)», Προοπτικές και προσεγγίσεις · μελέτες νεοελληνικής φιλολογίας. Αθήνα, Νεφέλη, 1991.• Μηλιώνης Χριστόφορος, Σημαδιακός και αταίριαστος. Αθήνα, Νεφέλη, 1994.• Μουλλάς Παναγιώτης, Α.Παπαδιαμάντης αυτοβιογραφούμενος. Αθήνα, Ερμής, 1974.• Μπαστιάς Κωστής, Ο Παπαδιαμάντης· Δοκίμιο. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1962.• Νιρβάνας Παύλος, «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης», ΠαναθήναιαΙΕ΄, ετ.Στ΄, 15/10/1906, σ.7-13.• Ξενόπουλος Γρηγόριος, «Το έργον του Παπαδιαμάντη», Παναθήναια, ετ.ΙΑ΄, 31/1/1911, σ.211-217.• Ξύδης Θεόδωρος (επιμ.), Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης – Ανδρέας Καρκαβίτσας και άλλοι. Αθήνα, Αετός, 1955 (στη σειρά Βασική Βιβλιοθήκη, αρ.28).• Οικονόμου Ζήσης, Ο Παπαδιαμάντης και το νησί του · Μικρογραφία της ανθρωπότητας. Αθήνα, Κέδρος, 1979.• Παλαμάς Κωστής, «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης», Η Τέχνη6, Απρίλιος 1899, σ.138-142 και «Ο Παπαδιαμάντης», Νουμάς, ετ.Θ΄, 9/1/1911, σ.21-22 ( και τα δυο στα Άπαντα10, σ.310-323. Αθήνα, Μπίρης, 1966.• Παπαδημητρακόπουλος Η.Χ., Επί πτίλων αύρας νυκτερινής · Πέντε κείμενα για τον Παπαδιαμάντη. Αθήνα, Νεφέλη, 1992.• Πολίτη Τζίνα, «Δαρβινικό κείμενο και η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη (Πρόταση ανάγνωσης)», Πόρφυρας67-68 (Κέρκυρα), 11/1993 - 3/1994, σ.7-15.• Πολίτου-Μαρμαρινού Ελένη, «Παπαδιαμάντης, Μωπασάν και Τσέχωφ · Από τη Σκιάθο στην Ευρώπη» , Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου για τον Παπαδιαμάντη, Σκιάθος, 20-24/8/1991, σ.423-456. Αθήνα, Δόμος, 1996.• Πολίτου-Μαρμαρινού Ελένη, «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης», Η παλαιότερη πεζογραφία μας · Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοΣτ΄ (1880-1900), σ.114-209. Αθήνα, Σοκόλης, 1997.• Στεργιόπουλος Κώστας, «Ο Παπαδιαμάντης σήμερα» Διαβάζω9, 11-12/1997, 36-47 (το ίδιο με συμπληρώσεις στο ΠεριδιαβάζονταςΒ΄· Στο χώρο της παλιάς πεζογραφίας μας, σ.52-69. Αθήνα, Κέδρος, 1986.• Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ., Δαιμόνιο μεσημβρινό · Έντεκα κείμενα για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.Αθήνα, Γρηγόρης, 1978.• Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ. (επιμ.), Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης · είκοσι κείμενα για τη ζωή και το έργο του. Αθήνα, Οι εκδόσεις των Φίλων, 1979.• Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ. (επιμ.), Φώτα ολόφωτα · Ένα αφιέρωμα στον Παπαδιαμάντη και τον κόσμο του. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1981.• Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ., Μινύρισμα πτηνού χειμαζομένου · Φιλολογικά στον Παπαδιαμάντη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1986.• Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ. (επιμ.), Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη · Αλληλογραφία. Αθήνα, Δόμος, 1992.• Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ., «Παπαδιαμάντης νοθευόμενος», Νέα Εστία143, ετ.72, 9/1998, αρ.1704, σ.908-920.• Φαρίνου–Μαλαματάρη Γ., «Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.• Φαρίνου-Μαλαματάρη Γεωργία, Αφηγηματικές τεχνικές στον Παπαδιαμάντη · 1887-1910. Αθήνα, Κέδρος, 1987.• Φουσαράς Γ.Ι., Βιβλιογραφικά στον Παπαδιαμάντη. Αθήνα, 1940 (ανατύπωση με επιμέλεια Φαράντου Χ.Δ. και εισαγωγή Τριανταφυλλόπουλου Ν.Δ). Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1991) .Αφιερώματα περιοδικών• Νέα Ζωή 44 (Αλεξάνδρεια), ετ.Δ΄, 4/1908 (ανατύπωση στη σειρά Τα ελληνικά περιοδικά ΙV': Αφιερώματα περιοδικών 1. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1981).• Χαραυγή 8 (Μυτιλήνη), ετ.Α΄, 31/1/1911.• Ο Καλλιτέχνης 11, ετ.Α΄, 2/1911.• Νέον Πνεύμα, 2/1911.• Μποέμ 3, ετ.Α΄, 15/1/1921.• Ελληνική Επιθεώρησις 159, τ.ΙΔ΄, 1/1921.• Νέα Εστία 30, ετ.ΙΕ΄, Χριστούγεννα 1941, αρ.355.• Νέα Εστία 49, 1η/3/1951, αρ.568.• Ελληνική Δημιουργία Ι΄, 15/12/1952, αρ.117 και 1η/1/1954, αρ.142.• Λογοτεχνικό Δελτίο 11-12, ετ.Β΄, 11-12/1966.• Σκιάθος 5, 4-5-6/1977, 17, 4-5-6/1980 και 20, 1-2-3/1981.• Τετράδια ευθύνης 15, 1981 [με τίτλο Μνημόσυνο του Αλεξ. Παπαδιαμάντη• Εβδομήντα χρόνια από την κοίμησή του].• Διαβάζω 165, 8/4/1987.• Αντί 463, 5/4/1991.• Παπαδιαμαντικά τετράδια 1, Πρωτοχρονιά 1992, 2, Φθινόπωρο 1993 και 3, Άνοιξη 1995
Εργογραφία(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
Ι.Μυθιστορήματα - Νουβέλες• Η γυφτοπούλα. Αθήνα, Φέξης, 1912.• Η Φόνισσα και πέντε άλλα διηγήματα. Αθήνα, Φέξης, 1912.• Τα ρόδινα ακρογιάλια και Χρήστος Μηλιώνης. Αθήνα, Φέξης, 1913.• Οι έμποροι των Εθνών. Αθήνα, Τύπος, 1922.• Χρήστος Μηλιώνης και άλλα (δύο) διηγήματα. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1930.ΙΙ.Διηγήματα• Οι μάγισσες και εικοσιένα άλλα διηγήματα. Αθήνα, Φέξης, 1912.• Η νοσταλγός και δέκα άλλα διηγήματα. Αθήνα, Φέξης, 1912.• Πασχαλινά διηγήματα. Αθήνα, Φέξης, 1912.• Πασχαλινά διηγήματα. Αθήνα, Δίκαιος, 1912.• Χριστουγεννιάτικα διηγήματα. Αθήνα, Φέξης, 1912.• Χριστουγεννιάτικα διηγήματα. Αθήνα, Ηλ.Δίκαιος, 1912.• Πρωτοχρονιάτικα διηγήματα. Αθήνα, Φέξης, 1912.• Πρωτοχρονιάτικα διηγήματα. Αθήνα, Δίκαιος, 1912.• Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη και εννέα άλλα διηγήματα. Αθήνα, Φέξης, 1912.• Τα ρόδινα ακρογιάλια και Χρήστος Μηλιώνης. Αθήνα, Φέξης, 1913.• Η Χολεριασμένη και δεκαπέντε άλλα διηγήματα. Αθήνα, Φέξης, 1914.• Ο πεντάρφανος και άλλα εφτά διηγήματα. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1925.• Νεκρός ταξιδιώτης και άλλα (τρία) διηγήματα. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1930.ΙΙΙ.Μεταφράσεις• Αλφόνσου Δωδέ, Ταρταρίνος ο εκ Ταρασκόνης· Μετάφρασις Αλ.Παπαδιαμάντη. Αθήνα, τυπ. Ακροπόλεως, 1894.• Μπλαίκη Ουίλλιαμ, Γερά σώματα· Διά τα αγόρια και κορίτσια μας. Αθήνα, τυπ.Ακροπόλεως, 1894.• Ιουλίου Χώθορν, Ο Αμερικανός Μοντεχρίστος· Μετάφρασις Αλ.Παπαδιαμάντη. Αθήνα, τυπ.Ακροπόλεως, 1894.• Θ.Δοστογιέφσκι, Το Έγκλημα και η Τιμωρία·Μετάφρασις Αλεξ.Παπαδιαμάντη – Πρόλογος Εμμ. Ροΐδη. Αθήνα, Ιδεόγραμμα, 1992.• Μάρκου Τουαίν, Ενός εκατομμυρίου λιρών χαρτονόμισμα και άλλα αφηγήματα των Ερ.Στάνλεϋ - Ουίλ Στεδ - Π.Ριζάλ - Κ.Ντάτον - Καρ. Όλλανδ. Αθήνα, Λήθη, 1993.• Μπρετ Χαρτ. Αργοναυτικαί διηγήσεις· Φιλολογική Επιμέλεια Ν.Δ.Τριανταφυλλόπουλου – Λ.Τριανταφυλλοπούλου . Αθήνα, Λήθη, 1993.• Αλφρέδου Κλαρκ, Η εύρεσις της γυναικός του Λωτ· Μετ.Αλεξ. Παπαδιαμάντη· Επιμέλεια Ν.Δ.Τριανταφυλλόπουλος – Λαμπρινή Ν.Τριανταφυλλοπούλου. Αθήνα, Αρμός, 1996.• Τζέρομ Κ.Τζέρομ, Η Νέα Ουτοπία και άλλα ευθυμογραφήματα· Μετάφρασις Αλεξ. Παπαδιαμάντη· Επιμέλεια Ν.Δ.Τριανταφυλλόπουλος – Λαμπρινή Ν.Τριανταφυλλοπούλου. Αθήνα, Αρμός, 1996.V.Συγκεντρωτικές εκδόσεις• Τα Άπαντα του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη Α΄-Ε΄ (επιμ.Γ.Βαλέτα). Αθήνα, Βίβλος, 1954.• Αλεξάνδρος Παπαδιαμάντης. Άπαντα 1-5. Αθήνα, Δόμος, 1981-1988.• Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Αλληλογραφία · φιλ. επιμέλεια Ν.Δ.Τριανταφυλλόπουλος. Αθήνα, Δόμος, 1992.• [Το λάβαρον]• ανέκδοτες παπαδιαμαντικές σελίδες από το αρχείο Αποστόλου Γ. Παπαδιαμάντη. Έκδοση κειμένων, σχόλια και περιγραφή του Αρχείου Φώτης Δημητρακόπουλος. Αθήνα, Καστανιώτης, 1989.
Παρασκευή 31 Δεκεμβρίου 2010
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ (1851-1911)
Ετικέτες
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ,
Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος
Πέμπτη 30 Δεκεμβρίου 2010
Γιώργος Κοτζιούλας: "Ο παράξενος Κεφαλονίτης"
Παπαγεωργίου Βασίλης
Ο παράξενος Κεφαλονίτης
(Από μικρός στα γράμματα)
Τι αέρας ανάποδος, ποια φουρτούνα οργισμένη τον έριξε εκείνον τον άμοιρο νησιώτη στ' απόκεντρα, στ' απάτητα χωριά μας, που έπρεπε να περπατήσεις εδώθε μια μέρα για να φτάσεις σε δημόσιο δρόμο; Εκεί, εξόν απ' τους ντόπιους που ήταν ριζωμένοι στο χώμα τους σαν τα δέντρα και τα κοτρόνια του τόπου, κανένας ξένος δεν πατούσε ποτέ. Οι μόνες αρχές που μας είχε στείλει το κράτος ήταν η χωροφυλακή: Κάτι Κρητίκαροι με φουσκωτές βράκες και μαύρο κεφαλοπάνι, με βούρδουλα στο χέρι, σ' έπιανε τρόμος να τους βλέπεις, μόλο που οι περισσότεροι ήταν ήρεμοι ανθρώποι. Κοντά στους χωροφυλάκους γνοιάστηκαν τότε να μας στείλουν και δάσκαλο, αφού ο δικός μας, ο βαλμένος από την κοινότητα, είχε φύγει με τους κληρωτούς.
Ετσι λοιπόν μας ήρθε ο δάσκαλος ο Κεφαλονίτης.
Πού να ήταν τάχα, σε ποιο μέρος της Γης, αυτή η Κεφαλονιά; Στο σχολειό μας, που εξακολουθούσε να βρίσκεται μες στο παρεκκλήσι του Αηνικόλα, δεν είχαμε βέβαια χάρτη, ούτε ήμασταν τόσο πολύ προχωρημένοι στη Γεωγραφία, για να ξέρουμε πού έπεφτε αυτό το νησί. Ομως θα βρίσκονταν πολύ μακριά, στα πέρατα του κόσμου, αφού κανένας δικός μας δεν είχε φτάσει εκεί, ούτε άλλος από κει μας ξανάρθε ποτέ.
Και να τώρα που ξεφύτρωσε στο χωριό μας τούτος ο Κεφαλονίτης.
Ηταν άμαθος από τέτοια μέρη, δεν ήξερε καλά καλά να περπατήσει. Το χωριό μας έρχονταν κατηφοριά κι είχε όλο κακοτοπιές. Πριν από λίγα χρόνια βούλιαξε κιόλας και η εικόνα που θα παρουσίαζε σ' έναν πρωτόφερτο δε θα 'ταν καθόλου ευχάριστη. Μέρες, βδομάδες έκανε ο καινούριος δάσκαλος να το συνηθίσει, γιατί, λέει, του 'ρχόταν σκοτούρα!
Μα ήταν κι ένα άλλο χειρότερο που τον πιλάτευε κει στη μοναξιά. Τα παιδιά δεν άργησαν να το μάθουν και το λέγαν αναμεταξύ τους σα να μην το πίστευαν:
-- Ο δάσκαλος ο Κεφαλονίτης σκιάζεται τα σκυλιά...
Και όποτε τον καλούσαν στα σπίτια, δίσταζε πολύ να πάει μουσαφίρης.
-- Ε, ε! φώναζε από παραπέρα με τη συρτή, αστεία φωνή του. Δέστε το σκύλο σας να περάσω!
Ολοι έκαναν γούστο, κρυφογελούσαν μαζί του, γιατί ο φόβος του φαινόταν αλήθεια κωμικός. Να βλέπεις έναν κοτζάμ άντρα με μπαστούνι στο ένα χέρι, με πέτρες στο άλλο, να στέκεται στην άκρη της ρούγας φωνάζοντας στις απορημένες νοικοκυράδες να δέσουν τα σκυλιά τους, τους φύλακες των σπιτιών, που μονάχα όταν έπαιρναν να ψωμώσουν οι ρόκες τα περιόριζαν με τριχιές μερικά, όσα είχαν το κακό συνήθειο να τρων, σαν τα γιδερά ή τις γελάδες, καλαμπόκια, και τώρα ετούτος να θέλει να βάλει τάξη στους ανθρώπους και στα ζωντανά, ε, αυτό ήταν ένα θέαμα, ένα άκουσμα που δεν είχε ξανασταθεί στα χωριά μας.
(...)
-- Πωπώ, μαντρόσκυλα! έλεγε για τα πιο συνηθισμένα, τα πιο άκακα σχεδόν.
Για να μην έχει μπερδέματα μαζί τους, προτιμούσε να κάθεται στην κατοικία του, στο κέντρο του χωριού, δίπλα απ' την αστυνομία και τα μαγαζιά, εκεί που δεν είχαν βέβαια καμιά θέση τα σκυλιά, εκείνα είχαν τη δουλειά τους, το καθένα κοντά στο κονάκι του.
Ακούγοντας όμως για κατοικία του δασκάλου, μην πάει ο νους σας σε τίποτε το ξεχωριστό! Κοιμόταν απλούστατα μες στο σχολειό, δηλαδή στο παρεκκλήσι, επειδή κανένα σπίτι στο χωριό δεν είχε διαθέσιμη κάμαρα να του παραχωρήσει. Ετσι κι αυτός το έπιασε στα δυτικά της εκκλησιάς, στην απάνω μεριά, το «γυναίκειο», όπου ανέβαινε κανείς με τρία τέσσερα σκαλοπάτια. Στην πλακόστρωτη εκείνη εξέδρα, να πούμε, είχε ένα κουτσοτράπεζο, χωρίς συρτάρι, για γραφείο, μ' ένα σκαμνί απ' το μπακάλικο για κάθισμα και κάτι παλιοσάνιδα παραπέρα, με κοτρόνες από κάτου, που του χρησίμευαν για κρεβάτι. Ο πρόχειρος κοιτώνας του με όλο το νοικοκυριό - μια τέντζερη κι ένα καπάκι, καθώς και το τσουκάλι για νερό - ήταν εκτεθειμένα στην κοινή περιέργεια.
{...}
Ο δάσκαλός μας όμως είχε κι άλλες παραξενιές, λόξες με το σωρό.
Μια μέρα με τ' απόβροχο μας είδε στο διάλειμμα σκορπισμένους εκεί γύρω, στα χωράφια και στις μεγάλες πέτρες. Του κινήθηκε η περιέργεια, ήθελε να μάθει γιατί σκύβουμε έτσι.
-- Μαζώνουμε μπομπόλια, δάσκαλε! τον πληροφόρησε κάποιος.
Στην αρχή μόρφασε μ' αποστροφή, γιατί πήγε ο νους του αλλού, στα «σαλίτια» που λέμε εμείς, στους σιχαμένους γυμνοσάλιαγκους. Μα όταν του πήγε ένα δείγμα κι είδε πως πρόκειται για σαλιγκάρια με τα στριφτά καβούκια, αλλάζοντας έκφραση και γνώμη, μας έβαλε να του βρούμε κι αυτουνού. Τα παιδιά σκόρπισαν αμέσως με χαρούμενους αλαλαγμούς, περίεργα να ιδούν τι θα κάνει ο δάσκαλος. Ηταν φανερό πως δεν τα 'θελε για πετροβόλημα, όπως τα μαθητούδια, ούτε για να τους τσακίζει ανώφελα τα τσόφλια, όπως έκαναν εκείνα με την παιδιάτικη αναισθησία τους. Ο δάσκαλος είχε άλλο σκοπό, ούτε λίγο ούτε πολύ θα τα έτρωγε.
-- Θα τα κάμω γιαχνί, μονολογούσε χωρίς εμείς να καταλαβαίνουμε τη σημασία.
(...)
Αλλη μια μέρα μας είδε απ' το σκολειό αντίκρυ στη ρίπα, στο άδεντρο μέρος που κυνηγιόμασταν πετώντας ο ένας απάνω στον άλλον κατιτί. Επειδή αργήσαμε κιόλας να φτάσουμε, ζήτησε να μάθει τι ήταν εκείνο.
-- Ενα πουλί, του απάντησε κάποιος τολμηρός απ' την παρέα. Το σκότωσε ο Νάκος Νάσιος στον αέρα και μας το 'δωσε να παίξουμε. Δεν τρώγεται.
Χωρίς να χάσει καιρό, έστειλε έναν από μας να του φέρει το πουλί πέρ' απ' το λαγκάδι, όπου το είχαμε πετάξει. Αργησε κάμποσο ο μαθητής, ίσως κι επίτηδες, για να γλιτώσει το μάθημα. Οταν γύρισε με το πουλί, ο Κεφαλονίτης το πήρε, το κοίταξε, το γύρισε από δω, το εξέτασε από κει, το απίθωσε απάνω στο τραπέζι, άνοιξε ένα βιβλίο - Ζωολογία, φαίνεται - και με ύφος ειδικού αποφάσισε:
-- Αυτό τρώγεται. Γίνεται ωραίο στιφάδο..., πρόσθεσε πιο σιγά.
Την τελευταία λέξη δεν την καταλάβαμε πάλι, αλλά μας έφτανε η απροσδόκητη ανακάλυψή του για το πουλί που δεν το 'χε σε τίποτε να το φάει.
Γυρίζοντας στα σπίτια μας το αναφέραμε του μαχαλιώτη μας του Νάκου Νάσιου, που κάθονταν απάνω στο δρόμο κι εκείνες τις μέρες ήταν με λίγη άδεια στο χωριό, στρατιώτης ακόμα με τους άλλους.
Εκείνος κούνησε το κεφάλι του:
-- Φαίνεται πως ο δάσκαλός σας δεν έχει σπυρί μυαλό. Και τι γράμματα καρτερείτε να μάθετε απ' αυτόν; Αμ εκείνο ήταν μπουφογέρακο, δεν τα γνωρίζω εγώ; Αλλά τέτοιοι είν' οι Κεφαλονίτες, έχουμε κι έναν στο λόχο μας, φλογέρα το κεφάλι...
{...}
Αρχίσαμε να βλέπουμε μ' άλλο μάτι, σαν είδος μασόνο, το δάσκαλό μας που έτρωγε μαγειρεμένα σαλιγκάρια, που δειπνούσε με μαγαρισμένα πουλιά. Παρόλο που δεν ήταν νευρικός, ούτε και μας χτυπούσε συχνά, θα προτιμούσαμε να έχουμε έναν δικό μας, ντόπιο, που να τον νιώθουμε κι ας μας έδερνε.
Στο μεταξύ εκείνος, αποκλεισμένος σχεδόν εκεί στο μεσοχώρι, μη θέλοντας να πίνει ρακί στα μαγαζιά με τους χωριανούς μας, μην πολυκάνοντας παρέα ούτε τους γειτόνους του χωροφυλάκους, αποφεύγοντας να πηγαίνει και στα σπίτια απ' το φόβο των σκυλιών, που φάνταζαν στα μάτια του σαν τρομερά θηρία, καθόταν κλεισμένος εκεί στην έρημη κόχη της εκκλησιάς, μπροστά στις αμίλητες σκυθρωπές εικόνες, ανάμεσα στην τέντζερη που την έλεγε κατσαρόλα και στο καπάκι που το έλεγε πιάτο, ασυνεννόητος, απομόναχος και πικραμένος, με μόνη του ελπίδα τη μετάθεση (όταν θα ξεθύμωνε ή θα εξουδετερώνονταν ο ισχυρός διώχτης του που τον είχε πετάξει εδωπέρα), με μόνη του συντροφιά γι' αυτόν τον παντάξενο, τη χρυσόφλογη, φλύαρη φωτιά που έκαιγε κοντά στον τοίχο μαυρίζοντάς τον ολοένα και σχηματίζοντας σωρό τη στάχτη.
(...)
Η επιστροφή του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες
Στα 83 του χρόνια κι έχοντας βιώσει μία σοβαρή περιπέτεια με τον καρκίνο, ο Γκάμπριελ Γκαρσία Μάρκες φαίνεται ότι έχει ακόμη πολλά να πει και να γράψει. Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί στην Ισπανία και τη Λατινική Αμερική το νέο βιβλίο του με τίτλο «Δεν είμαι εδώ για να κάνω μία ομιλία», μία επιλογή από ομιλίες που έκανε σε διάστημα μισού αιώνα ο νομπελίστας συγγραφέας.
Παράλληλα, ο Κολομβιανός συγγραφέας, που σήμερα ζει στο Μεξικό, τελειώνει αυτόν τον καιρό κι ένα νέο μυθιστόρημα, που θα έχει τίτλο «En agosto nos vemos» («Θα συναντηθούμε τον Αύγουστο»), βάζοντας τέλος στη φημολογία ότι δεν επρόκειτο να ξαναγράψει λογοτεχνία.
Το βιβλίο «Δεν είμαι εδώ για να κάνω μία ομιλία» κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο «Mondadori» έξι χρόνια μετά τη νουβέλα «Οι θλιμμένες πουτάνες της ζωής μου». Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες θεωρεί τις ομιλίες ως «την πιο τρομακτική από τις ανθρώπινες συμβάσεις», αλλά πιστεύει ότι μπορεί να έχουν πρακτική χρησιμότητα. Αυτό, άλλωστε, είναι το κίνητρο που τον έκανε να συγκεντρώσει σε μία έκδοση μερικά από τα κείμενα που έγραψε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, με πρόθεση να τα διαβάσει ενώπιον ακροατηρίου.
Στις σελίδες του βιβλίου, ο Μάρκες έχει επιλέξει είκοσι κείμενα, αρχής γενομένης από την πρώτη ομιλία που έγραψε στα δεκαεπτά για να απευθυνθεί στους συμμαθητές του στο γυμνάσιο, μέχρι την ομιλία του στην Ακαδημία Γλώσσας, στο Μεξικό, μπροστά στους βασιλείς της Ισπανίας, το 2007. Από την έκδοση δε θα μπορούσε να λείπει και η ιστορική πια ομιλία που εκφώνησε ο Μαρκές με τίτλο «Η Μοναξιά της Λατινικής Αμερικής», όταν παρέλαβε το Νομπέλ Λογοτεχνίας, το 1982.
Η ποίηση, η γραφή, η Λατινική Αμερική, η δημοσιογραφία και ο κινηματογράφος, το περιβάλλον, οι φίλοι του -συγγραφείς και πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου και του πρώην προέδρου της Κολομβίας Βελισάριο Μπετανκούρ- πρωταγωνιστούν στα κείμενα του βιβλίου. Μεταξύ άλλων, ο Μάρκες αποκαλύπτει γιατί έγινε συγγραφέας: «Ξεκίνησα να γράφω με τον ίδιο τρόπο που έφτασα να βρίσκομαι σήμερα εδώ: με έσπρωξε μια δύναμη», λέει ο συγγραφέας του «Εκατό χρόνια μοναξιάς», δικαίωνοντας τον τίτλο του ως βασιλιά του μαγικού ρεαλισμού.
Η κυκλοφορία του βιβλίου «Δεν είμαι εδώ για να κάνω μια ομιλία» συμπίπτει παραδόξως με την κυκλοφορία του νέου μυθιστορήματος του μεγάλου αντιπάλου του Μάρκες στην ισπανόφωνη λογοτεχνία, του Μάριο Βάργκας Γιόσα. Το μυθιστόρημα του Γιόσα έχει τίτλο «El sueno del celta» και βγαίνει στα βιβλιοπωλεία σε μία συγκυρία γεμάτη προσδοκίες για τον Περουβιανό συγγραφέα, που βραβεύτηκε πρόσφατα με το Νομπέλ Λογοτεχνίας.
Στην Ελλάδα το νέο βιβλίο του Μάρκες θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «Λιβάνη» μέσα στο 2011.
- ΧΡΥΣΑ ΝΑΝΟΥ, 4 Νοεμβρίου 2010 | ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ
O ανυπότακτος Γκράχαμ Γκριν
Eπί 40 χρόνια τον παρακολουθούσε το FBI, κατηγορώντας τον για αντιαμερικανισμό
Eχουν περάσει 47 χρόνια από τότε που ο Γκράχαμ Γκριν έγραψε τον «Hσυχο Aμερικανό», που ξαναγυρίστηκε για τον κινηματογράφο (με τους Mάικλ Kέιν και Mπρένταν Φρέιζερ) από τον Φίλιπ Nόις, τέσσερις δεκαετίες μετά τον Tζόζεφ Mάνκιεβιτς. Oμως η ιστορία του Γκριν προκαλεί ακόμη αντιδράσεις εξαιτίας της «αντιαμερικανικής» της αφήγησης. Tο βιβλίο αναφέρεται στη σύγκρουση ενός Bρετανού δημοσιογράφου και του Aμερικανού αξιωματούχου Πάιλ, για χάρη μιας Bιετναμέζας, όμως αποκαλύπτει και τις τρομοκρατικές ενέργειες του Πάιλ με σκοπό να τοποθετήσει στο Bιετνάμ μια κυβέρνηση- πιόνι των Aμερικανών.
O Γκριν ωστόσο (Bρετανός πράκτορας ο ίδιος κατά τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) έκανε έξαλλους τους Aμερικανούς όχι μόνο με την πένα του, αλλά και με τις πράξεις του. Σύμφωνα με έγγραφα που ο Guardiaαπέσπασε από το US Freedom of InformatioAct, αποκαλύπτεται πώς το FBI παρακολουθούσε τον συγγραφέα για σαράντα χρόνια συντάσσοντας μυστικές εκθέσεις για τις «αντιαμερικανικές» του ενέργειες. Aπόρρητα έγγραφα της υπηρεσίας που αποχαρακτηρίστηκαν, αναφέρουν ότι κατά το διάστημα του Ψυχρού Πολέμου που τού είχε απαγορευθεί η είσοδος στις HΠA επειδή για λίγο είχε υπάρξει μέλος του κομμουνιστικού κόμματος, οι μυστικές υπηρεσίες διάβαζαν την αλληλογραφία του.
Aπό την πλευρά του ο συγγραφέας δεν προσπάθησε ποτέ να κρύψει την αντιαμερικανική του διάθεση και δεν έπαψε να υποστηρίζει τις αριστερές κυβερνήσεις της Λατινικής Aμερικής, που αντιστέκονταν στην κυριαρχία των Aμερικανών. Eπειτα από μια συνέντευξή του το 1984, διπλωμάτες στο Λονδίνο τηλεγράφησαν στην Oυάσινγκτον αναφέροντας: «Δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι απόψεις του Γκριν για την πολιτική και τις πράξεις της κυβέρνησης των HΠA δεν είναι κολακευτικές».
O διάσημος συγγραφέας είχε φιλικές σχέσεις με πολλούς αντιαμερικανούς ηγέτες. Γνώριζε τον Kάστρο από το 1959, ενώ Aμερικανοί διπλωμάτες μετέδωσαν μια άλλη τους συνάντηση το 1983, όπου μαζί τους ήταν και ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Mάρκες. Oι αναφορές έλεγαν ότι ο Mάρκες, «φιλαράκι του Kάστρο», τον βοηθούσε να περνά τα απογεύματά του με την παρέα διανοουμένων. H ειρωνική αναφορά λέει: «O Kάστρο δεν κερδίζει ίχνος σεβασμού, αλλά απολαμβάνει κάποια απογεύματα που διαφορετικά θα έπρεπε να περάσει με ηγέτες του απελευθερωτικού μετώπου».
Στον φιλικό κύκλο του Γκριν βρισκόταν και ο Nικαραγουανός ηγέτης Nτανιέλ Oρτέγκα και φυσικά ένα αμερικανικό τηλεγράφημα ανέφερε την επιθυμία του συγγραφέα, του Nόαμ Tσόμσκι και του Mεξικανού νομπελίστα Kάρλος Φουέντες, να παρακολουθήσουν τους εορτασμούς για τη δέκατη επέτειο της νίκης των Σαντινίστας στη Mανάγκουα. Tέλος, μεταξύ άλλων επαφών του με κομμουνιστικά καθεστώτα που παρακολουθήθηκαν από τη CIA και τον Λευκό Oίκο, ο Γκριν επικρίθηκε για τη συμμετοχή του σ΄ ένα φόρουμ για την ειρήνη το 1987 στη Mόσχα. Στην πληρέστατη αναφορά τους, οι Aμερικανοί διπλωμάτες κατέγραψαν ότι έγινε «μια βραδιά με τραγούδια, ποίηση και τον Kρις Kριστόφερσον να αποκηρύσσει το ουίσκι και τις γυναίκες ώστε να έχει καθαρές σκέψεις για τον Θεό, τον πόλεμο και την ειρήνη, έχοντας ως ακροατήριο τη Γιόκο Oνο ντυμένη με λευκό μινκ, τον Γκρέγκορι Πεκ, τον Γκράχαμ Γκριν και άλλα αστέρια».
The Guardian [Η Καθημερινή, 03/12/2002]
Ο Γκράχαμ Γκριν για την Αϊτή στους "Θεατρίνους"
- Αϊτή:Μια ευκαιρία για εξιλέωση τούτου του κόσμου
- ΡΙΤΣΑ ΜΑΣΟΥΡΑ, Η Καθημερινή, 24/01/2010
Εργα του Γκράχαμ Γκριν στα ελληνικά
Μετάφραση: Τρισεύγενη Παπαϊωάννου
Εκδότης: Μεταίχμιο, 2006
Σελίδες: 402
Ο Χένρι Πούλινγκ, ένας συνταξιούχος τραπεζίτης, θα συναντήσει για πρώτη φορά, ύστερα από πενήντα ολόκληρα χρόνια, τη θεία του την Αυγούστα. Αν και μόλις έντεκα χρόνια νεότερη από την ογδονταεξάχρονη μητέρα του, η θεία του θα τον παρασύρει σε συναρπαστικές περιπλανήσεις, από το Μπράιτον της Αγγλίας ώς το Παρίσι, την Κωνσταντινούπολη και την Παραγουάη.
Ο ήσυχος Αμερικανός
Μετάφραση: Γιώργος Τσακνιάς
Εκδότης: Πόλις, 2003
Σελίδες: 320
Βιετνάμ, δεκαετία του 50. Ο βρετανός δημοσιογράφος Φάουλερ ζει στη Σαϊγκόν και καλύπτει την εξέγερση των Βιετναμέζων κατά της γαλλικής αποικιοκρατίας. Έχει μιαν όμορφη βιετναμέζα ερωμένη, περιφέρει τον ευρωπαϊκό σκεπτικισμό του και αφουγκράζεται τη βουή της πόλης. Και τότε εμφανίζεται ένας νεαρός, ευγενικός Αμερικανός, ο Πάιλ, πράκτορας των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, που έχει ως στόχο να υπονομεύσει τη γαλλική κυριαρχία στην περιοχή, προκειμένου το Βιετνάμ να περιέλθει στην αμερικανική επιρροή. Είναι ιδεαλιστής, ηθικολόγος, φανατικός οπαδός του καλού και αδιάλλακτος εχθρός του κακού. Αν και συνδέεται φιλικά με τον Φάουλερ, του αποσπά την ερωμένη, την οποία σκοπεύει να παντρευτεί για να τη σώσει από τη διαφθορά. Αυτός ο καλός, ο ήσυχος Αμερικανός δεν διστάζει να οργανώσει μια τρομοκρατική βομβιστική επίθεση στην καρδιά της Σαϊγκόν με πολλά θύματα, ανάμεσά τους και παιδιά. Είναι η στιγμή που ο Φάουλερ αποφασίζει να εγκαταλείψει τη βολική ουδετερότητά του και να έρθει σε συνεννόηση με τους αντάρτες...
Το υπουργείο του φόβου
Μετάφραση: Δημήτρης Καρέλλας - Στέλλα Μακρή
Εκδότης: Ερατώ, 1998
Σελίδες: 463
Μέσα από τη λαίλαπα των μεγάλων βομβαρδισμών του Λονδίνου, ο Γκράχαμ Γκριν συλέγει τα κομμάτια, γι αυτό, που θα πρέπει ν αποτελεί την πιο φαντασμαγορική σπουδή του πάνω στον τρόμο. Το μυαλό του Άρθουρ Ρόου έχει συνθλιβεί από την ενοχή -μια ενοχή που η αιτία της θα πρέπει να εντοπιστεί στο ότι δολοφόνησε ο ίδιος, από οίκτο, την άρρωστη γυναίκα του. Μένει έξω από τον πόλεμο ο Άρθουρ Ρόου, μέχρι που από τύχη μαντεύει -και σωστά και λάθος- το βάρος κάποιου κέικ κατά τη διάρκεια μιας φιλανθρωπικής γιορτής. Από την στιγμή εκείνη γίνεται η λεία ύπουλων και σκοτεινών δυνάμεων, που αρχίζουν να τον καταδιώκουν ανελέητα, και από τις οποίες αγωνίζεται να ξεφύγει με ένα μυαλό, που έχει πάψει πια να λειτουργεί σωστά. (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Το Υπόγειο - Ο τρίτος άνθρωπος
Εκδότης: Επίκεντρο, 1991
Σελίδες: 198
... Για ένα πράγμα είμαι απολύτως σίγουρος, όσον αφορά αυτά τα δύο φιλμ (βασισμένα στο Υπόγειο και στον Τρίτο Άνθρωπο): η επιτυχία τους οφείλεται στον Κάρολ Ριντ, το μόνο σκηνοθέτη που γνωρίζω μ εκείνη την τόσο ιδιαίτερη ζεστασιά τις ανθρώπινης συμπόνιας, την εξαιρετική αίσθηση για το σωστό πρόσωπο στο σωστό ρόλο, την ακρίβεια του κοψίματος και, όχι λιγότερο σημαντικό, τη δύναμη να κατανοεί τις αποτυχίες του συγγραφέα και την ικανότητα να τον καθοδηγεί...
Η δύναμη και η δόξα
Μετάφραση: Ελένη Δεληγιάννη
Εκδότης: Ζαχαρόπουλος Σ.Ι., 1989
Σελίδες: 287
Το καλύτερο και πιο συγκλονιστικό βιβλίο του Γκράχαμ Γκριν, από τα τριάντα πέντε περίπου έργα του. Πρόκειται για το εντυπωσιακό πρόβλημα ενός καθολικού ιερέα, που χάνει την πίστη του και προσπαθεί να ισορροπήσει την ύπαρξή του σ ένα Μεξικό ρημαγμένο από τη φτώχεια, τις αρρώστιες και τον εμφύλιο πόλεμο.
Ανήλικος δολοφόνος
Μετάφραση: Ελένη Δεληγιάννη
Εκδότης: Ζαχαρόπουλος Σ.Ι., 1988
Σελίδες: 343
Ο Πίνκυ δεν ήταν γεννημένος φονιάς. Αν πήρε το στραβό δρόμο, γι αυτό έφταιγε το σπίτι του, το σχολείο, η κοινωνία. Το μοναδικό του όνειρο ήταν μαζί με τη συμμορία του να γίνει το αφεντικό του Μπράιτον.
Οριάν Εξπρές
Μετάφραση: Γιάννα Μυράτ
Εκδότης: Νεφέλη, 1987
Σελίδες: 325
Παραμονές Β Παγκοσμίου Πολέμου το Οριάν Εξπρές αρχίζει το πιο περιπετειώδες και μοιραίο-για μερικούς από τους επιβάτες-ταξίδι του. Ο πετυχημένος Εβραίος, η φτωχή χορεύτρια, η σκληρή δημοσιογράφος , ο κοινός δολοφόνος, ο κυνηγημένος επαναστάτης, είναι όλοι τους πρόσωπα τραγικά, αντιφατικά, πλάσματα που τα ενώνει μια κοινή μοίρα: η μοναξιά και η αναζήτηση της ανθρώπινης επαφής και επικοινωνίας. Ο Γκράχαμ Γκριν σκιαγραφεί με νεύρο και ένταση μια ολόκληρη εποχή που σφραγίζεται από την αβεβαιότητα και τον τρόμο του επικείμενου μεγάλου πολέμου.
Το τέλος μιας σχέσης
Μετάφραση: Τρισεύγενη Παπαϊωάννου
Εκδότης: Μεταίχμιο, 2009
Σελίδες: 296
Η ερωτική σχέση του Μόρις Μπέντριξ με τη Σάρα, που ανθίζει στα ταραγμένα χρόνια των βομβαρδισμών του Λονδίνου από τη γερμανική αεροπορία, στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, λήγει όταν εκείνη τον εγκαταλείπει ξαφνικά και χωρίς καμία εξήγηση. Δύο χρόνια αργότερα, έπειτα από μια τυχαία συνάντηση που αναζωπυρώνει τον έρωτά του και τη ζήλια του, ο Μπέντριξ προσλαμβάνει έναν ιδιωτικό αστυνομικό και του αναθέτει να παρακολουθεί τη Σάρα με αποτέλεσμα ο έρωτάς του γι? αυτή να του γίνει πολύ σύντομα εμμονή. Το βιβλίο έχει μεταφερθεί δύο φορές στον κινηματογράφο: το 1955 με πρωταγωνιστές την Ντέμπορα Κερ και τον Βαν Τζόνσον...
Μπορείς να μας δανείσεις τον άντρα σου;
Εκδότης: Μεταίχμιο
Μετάφραση: Τερέζα Βεκιαρέλλη, 2003
Σελίδες: 248
Οι δώδεκα ιστορίες της συλλογής αυτής διακρίνονται για τη λεπτή ειρωνεία που, συχνά κοφτερή σαν νυστέρι, ανατέμνει τις συμπεριφορές των ανθρώπων στην αναζήτηση αγάπης, συντροφιάς, επικοινωνίας. Οι συμπεριφορές, όμως, αυτές είναι συχνά αλλοπρόσαλλες και αντιφατικές. Οι άνθρωποι συναντιούνται, αλλά δεν βρίσκονται. Άλλοτε οι προσπάθειες στρεβλώνονται αγγίζοντας το γελοίο κι άλλοτε μένουν συγκινητικά μετέωρες. Το οξύ διεισδυτικό βλέμμα του συγγραφέα παρατηρεί τους συνανθρώπους του από ικανή απόσταση χωρίς, όμως, ποτέ να χάνει την ανθρωπιά του. Το βλέμμα αυτό είναι ανατρεπτικό και η επιλογή των καταστάσεων, που συχνά φαντάζουν σουρεαλιστικές, εξυπηρετεί άριστα αυτή την επιθυμία ανατροπής. Το γέλιο ξεσπάει, κι έτσι υλοποιείται ήδη μια μικρή -ή μεγάλη- ανατροπή.
Ο τρίτος άνθρωπος Μυθιστόρημα
Μετάφραση: Δήμητρα Γ. Τσουκαλά
Εκδότης: Άγκυρα, 1998
Σελίδες: 159
Ο Μάρτινς αναρωτιέται... ήταν πράγματι ατύχημα ο θάνατος του φίλου του; Ποια είναι η αινιγματική Αννα Σμιτ και, πάνω απ όλα, ποιος είναι αυτός ο μυστηριώδης αλλά αθέατος Τρίτος Άνθρωπος;
Ο καπετάνιος και ο εχθρός
Μετάφραση: Μαρία Χριστοφόρου
Εκδότης: Ψυχογιός, 1991
Σελίδες: 181
Πώς μπορεί ένας νέος άνθρωπος να βρει νόημα σ έναν ξένο και αδιάφορο κόσμο; Μικρό παιδί στην αρχή του βιβλίου, μαθητής, νέος άντρας αργότερα, ο ήρωας αναρωτιέται συνεχώς ποιος είναι ο λόγος της ύπαρξής του στη ζωή, ποιο σκοπό επιτελεί. Την απάντηση, ίσως δεν τη βρει ποτέ, όμως ανακαλύπτει σιγά σιγά έναν κόσμο που αποτελείται από ψέματα και μισές αλήθειες. Το κάθε πρόσωπο έχει τη δική του ιστορία και τα όρια ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα είναι ασαφή. Όμως, μέσα από το αινιγματικό, αλλά λιτά γραμμένο κείμενο με τους θρησκευτικούς και πολιτικούς υπαινιγμούς, διαφαίνεται πως η αγάπη είναι το μόνο αντίδοτο στο ψέμα και την αποξένωση. (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Ο επίτιμος πρόξενος
Μετάφραση: Λουκάς Θεοδωρακόπουλος
Εκδότης: Νεφέλη, 1988
Σελίδες: 394
Σε μια επαρχιακή πόλη της Αργεντινής, κοντά στα σύνορα της Παραγουάης, μια επαναστατική ομάδα που αγωνίζεται ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς και τους Αμερικανούς προστάτες του, απαγάγει κατά λάθος έναν ασήμαντο Αγγλο Επίτιμο Πρόξενο αντί του Αμερικανού Πρεσβευτή και, με τελεσίγραφο της προς την Κυβέρνηση, απαιτεί την απελευθέρωση δέκα πολιτικών κρατουμένων που σαπίζουν στις φυλακές, απειλώντας ότι, σε αντίθετη περίπτωση, θα σκοτώσει τον Πρόξενο -έναν ανύποπτο ανθρωπάκο που στα εξήντα ένα του χρόνια έχει παντρευτεί ένα κορίτσι από οίκο ανοχής. Μέσα σ αυτό το κωμικοτραγικό πλαίσιο, ο Γκράχαμ Γκριν, με το γνωστό του χιούμορ και την αφηγηματική του μαεστρία, εξιστορεί τις προσπάθειες για τη διάσωση του Πρόξενου, διαγράφοντας με θαυμαστή σαφήνεια και ανθρωπιά καταστάσεις και πρόσωπα, και συντηρώντας ταυτόχρονα αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι το αληθινά απροσδόκητο τέλος.
Ο τρίτος άνθρωπος
Μετάφραση: Ελένη Μαύρου
Εκδότης: Αιγόκερως, 1987
Σελίδες: 143
«Κοίτα» του είπε ο Χάρι, «κοίτα εκεί κάτω. Θα αισθανόσουν, πραγματικά οίκτο, αν μια απ αυτές τις κηλίδες έπαυε να κινείται για πάντα; Αν σου έλεγα πως θα είχες είκοσι χιλιάδες λίρες για κάθε κηλίδα που θα σταματούσε, στ αλήθεια, παλιόφιλε, θα μου ’λεγες, χωρίς δισταγμό, να κρατήσω τα λεφτά μου;» Με κύριο χαρακτηριστικό την αγωνία, στο κέντρο ενός σκληρού κόσμου, οι ήρωες του Γκράχαμ Γκριν διαλέγουν ή οδηγούνται σε σύγκρουση με τον αμοραλισμό της εξουσίας ή και του ατόμου. Ο τρίτος άνθρωπος γράφτηκε για τον κινηματογράφο κι έγινε η γνωστή ταινία με πρωταγωνιστή τον Όρσον Γουέλς και τον Τζόζεφ Κότεν.
Ένα όπλο για πούλημα
Μετάφραση: Ελένη Μαύρου
Εκδότης: Νεφέλη, 1986
Σελίδες: 354
"Μια δολοφονία για τον Ράβεν δε σήμαινε και πολλά πράγματα. Ήταν απλά μια καινούρια δουλειά. Επρεπε να προσέχει, να βάζει το μυαλό του να δουλεύει. Το μίσος ήταν γι αυτόν πολυτέλεια... Ο κρύος άνεμος μαστίγωσε το πρόσωπο του Ράβεν ενώ βάδιζε στη φαρδιά Κοντινένταλ Στριτ. Καλή δικαιολογία για να σηκώσει το γιακά του παλτού του και να κρύψει το στόμα του. Η λαγοχειλία ήταν ένα σοβαρό μειονέκτημα στη δουλειά του. Όταν έχεις ένα τόσο χαρακτηριστικό σημάδι, δε γίνεται να μην είσαι αδίστακτος στις μεθόδους που χρησιμοποιείς. Γι αυτό, ο Ράβεν έπρεπε πάντα να προσέχει να μην αφήνει ίχνη..."
Το τέλος μιας υπόθεσης
Μετάφραση: Μαρλένα Γεωργιάδη
Εκδότης: Εκδόσεις των φίλων, 1980
Σελίδες: 244
Μια διήγηση δεν έχει ούτε αρχή, ούτε τέλος. Αθαίρετα διαλέγουμε τη στιγμή που θα κοιτάξουμε πίσω ή μπροστά. Λέγω «διαλέγουμε» μ εκείνη την ψευτοσιγουριά του επαγγελματία συγγραφέα που, απ την στιγμή που θα τον προσέξουν, τον υμνούν για την τεχνική του. Αλλά, με δική μου άραγε θέληση «διάλεξα» κείνη τη μαύρη και βροχερή νύχτα του Γενάρη 1946, στο Πάρκο, με τον Χένρυ Μάιλς να κατηφορίζει το πλατύ ποτάμι της βροχής, ή μήπως οι εικόνες αυτές διάλεξαν εμένα;
Ο προδότης
Μετάφραση: Ελένη Δεληγιάννη
Εκδότης: Ζαχαρόπουλος Σ.Ι., 1990
Σελίδες: 247
Μια νουβέλα, όπου ο κεντρικός ήρωας, με την παρότρυνση της κοπέλας που τον έκρυψε στο σπίτι της, αρχίζει έναν επικίνδυνο αγώνα σε μια προσπάθεια να απαλλαγεί από τον εαυτό του και να βρει τη γαλήνη. Αλλά το τίμημα είναι βαρύ.
Οι θεατρίνοι
Μετάφραση: Βαγγέλης Κατσάνης
Εκδότης: Ψυχογιός, 1984
Σελίδες: 356
Ο ανθρώπινος παράγοντας
Μετάφραση: Μάριος Βερέττας
Εκδότης: Ψυχογιός, 1990
Σελίδες: 334
Ο Γκράχαμ Γκριν επιστρέφει στον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών, που τόσο λαμπρά σκιαγράφησε στο παρελθόν. Ένα κόσμο γεμάτο μοναχικούς ανθρώπους για τους οποίους η επικοινωνία με τους άλλους είναι πολυτέλεια. Οι βασικοί ήρωες του βιβλίου αρχίζουν να διαμορφώνονται όταν, μέσα σε μια γεμάτη ένταση και υποψίες ατμόσφαιρα, διενεργείται ένας συνηθισμένος έλεγχος ασφαλείας με αφορμή τη διαρροή μιας σχετικά ασήμαντης πληροφορίας σ'' ένα μικρό υποτομέα της Υπηρεσίας Πληροφοριών. Ο χώρος των Μυστικών Υπηρεσιών χρησιμοποιείται συχνά σε ιστορίες θρίλερ. Ο Γκράχαμ Γκριν τον χρησιμοποίησε για να μας δώσει ένα μυθιστόρημα γεμάτο συμπόνια και κατανόηση. Για κάθε πράκτορα της Υπηρεσίας, η κατασκοπία αποτελεί ένα κομμάτι της ζωής του, μυστικό και αποκλεισμένο από τον κοινωνικό του περίγυρο. Οποιαδήποτε ιδιωτική του σχέση, αισθηματική ή κοινωνική, η οποία προσπαθεί να ερευνήσει και να διεισδύσει στο κομμάτι αυτό μπορεί να αποβεί μοιραία για τον πράκτορα. Αυτός είναι ο αστάθμητος και επικίνδυνος ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ στον τίτλο του βιβλίου.
Ο πράκτορας
Μετάφραση: Ελένη Δεληγιάννη
Εκδότης: Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., 1989
Σελίδες: 264
Τον στείλανε στην Αγγλία για να αγοράσει κάρβουνο... σε οποιαδήποτε τιμή. Αποτυχία σήμαινε ήττα - ήττα για μια ηπειρωτική κυβέρνηση, όταν η χώρα τρανταζότανε συθέμελα από τον εμφύλιο πόλεμο. Κι αυτός κουβαλούσε μαζί του τον πόλεμο αλλά και το θάνατο. Χωρίς κανένας να τον εμπιστεύεται και χωρίς να εμπιστεύεται κανέναν...
Ο δέκατος άνθρωπος
Μετάφραση: Γιάννης Κωστόπουλος.
Εκδότης: Ψυχογιός, 1985
Σελίδες: 156Ο μυστικός πράκτορας
Εφηβική λογοτεχνία
Μετάφραση: Γιάννης Γ. Θωμόπουλος
Εκδότης: Μίνωας, 1992
Σελίδες: 275
Eνας πιστός ιχνηλάτης
- O βιογράφος του συγγραφέα Γκράχαμ Γκριν, N. Σέρι, ολοκλήρωσε ένα έργο ζωής
- Nοrman SherryThe Life of Graham GreeneVolume Three: 1955-1991εκδ. Viking και Jonathan Cape
O Γκράχαμ Γκριν γεννήθηκε πριν από εκατό χρόνια, στις 2 Oκτωβρίου 1904. Kάθε χρόνο τέτοιες μέρες, μετά το θάνατο του συγγραφέα το 1991, γίνεται ένα φεστιβάλ προς τιμήν του στη γενέθλια πόλη του, το Mπέρκχαμστεντ. Γίνονται ομιλίες και αναμνηστικές εκδηλώσεις από φίλους και συναδέλφους, ανάμεσά τους ο Σερ Tζον Mόρτιμερ και ο Nτέιβιντ Λοτζ, ενώ σχεδόν πάντα εμφανίζεται και ο επίσημος βιογράφος του, ο Nόρμαν Σέρι.
O Γκριν πέρασε τα παιδικά και εφηβικά χρόνια του στο Mπέρκχαμστεντ, μια ευχάριστη, καταπράσινη μικρή πόλη στα περίχωρα του Λονδίνου, και άρχισε από νωρίς να δίνει σημάδια της ξεχωριστής προσωπικότητάς του. Στο σχολείο, όπου ο πατέρας του ήταν διευθυντής, εξεγειρόταν συνεχώς ενάντια στην εκκλησία, τον αθλητισμό και όλες τις μορφές μιλιταρισμού. H ψυχανάλυση που έκανε στα 16 του άμβλυνε την αίσθηση αποξένωσης που τον διακατείχε, παρέμεινε ωστόσο ένας ταραξίας, ένα ζιζάνιο που απολάμβανε να κοροϊδεύει το κατεστημένο μέσα στο οποίο είχε γεννηθεί. Στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου, δήλωνε ότι η Σοβιετική Eνωση ήταν καλύτερο μέρος για να ζεις από τις HΠA. Eξύμνησε μαρξιστές πολιτικούς όπως ο Σαλβαδόρ Aλιέντε και ο Φιντέλ Kάστρο και είχε υποστηρίξει πρόσωπα όπως ο Kιμ Φίλμπι, ο κατάσκοπος υπέρ των Σοβιετικών που εργαζόταν στην M16.
Ωστόσο, 13 χρόνια μετά το θάνατό του, οι πολιτικές θέσεις του φαίνεται να μην έχουν τόση σημασία. O Γκράχαμ Γκριν προσδιορίζεται από το λογοτεχνικό έργο του και από τις ταινίες που ενέπνευσε – πιο πρόσφατα, τα φιλμ «O ήσυχος Aμερικανός» και το «Tέλος μιας σχέσης». Oκτώ από τα καλύτερα μυθιστορήματά του επανεκδόθηκαν στη Bρετανία αυτόν τον μήνα, με προλόγους σημαντικών σύγχρονων συγγραφέων, ανάμεσά τους ο J. M. Coetzee, o Paul Theroux και η Jadie Smith. O Γκριν, που δεν εκπλησσόταν εύκολα, ίσως να σήκωνε το φρύδι του μαθαίνοντας ότι η αιχμηρή, σκανδαλιστική ιστορία του για τον Πίνκι, τον ψυχοπαθή έφηβο γκάνγκστερ στο «BrightoRock», έχει μετατραπεί σε μιούζικαλ που παίζεται τώρα στο θέατρο Almeida στο Λονδίνο.
- Πάθος με τον συγγραφέα
Στο Mπέρκχαμστεντ, ο Nόρμαν Σέρι γιόρτασε την έκδοση του τρίτου και τελευταίου τόμου της ογκώδους βιογραφίας του για τον Γκράχαμ Γκριν, που την ξεκίνησε το 1976. O Σέρι, ρεπόρτερ των όσων διαδραματίστηκαν στη ζωή του Γκριν, είναι ένα παράξενο είδος βιογράφου. Στην αρχή του τελευταίου αυτού τόμου μιλάει για το πόσο τον παραξένεψε το τεράστιο αίσθημα απώλειας που του προκάλεσε ο θάνατος του συγγραφέα, τον Aπρίλιο του 1991. H πρώτη εικόνα του βιβλίου δεν δείχνει τον Γκριν αλλά τον βιογράφο, έφιππο, να ακολουθεί τα ίχνη του Γκριν στο Mεξικό, όπου το 1938 ο μυθιστοριογράφος συγκέντρωσε το υλικό για την ιστορία του θαρραλέου και αμαρτωλού ιερέα στο «H δύναμη και η δόξα».
Mε μεγάλη επιμονή και υπομονή, ο Nόρμαν Σέρι επισκέπτεται τα μέρη όπου εκτυλίσσονται όλα τα μυθιστορήματα που έγραψε ο Γκριν μετά το 1955. Aυτό τον οδηγεί στην πηγή πολλών από τα καλύτερα έργα του συγγραφέα: Στο Kογκό («Mια χαμένη υπόθεση»), στην Aϊτή του Nτυβαλιέ («Oι κωμωδοί»), στην Kούβα («O άνθρωπός μας στην Aβάνα») και στην Παραγουάη («O επίτιμος πρόξενος»). Mαθαίνουμε πού και με ποιους έπινε, ποιους οίκους ανοχής επισκέφθηκε, πού κάπνισε όπιο. H συμπεριφορά του είχε σχεδόν πάντα το σημάδι της ασωτίας. O Iβλιν Γουό, φίλος του, τον αποκαλούσε ηδονοθήρα.
- Tο καλό και το κακό
Ωστόσο, ο Γκριν ποτέ δεν δραπέτευσε από την ιδέα του καλού και του κακού. Mάλιστα, το 1926 ασπάσθηκε το ρωμαιοκαθολικό δογμα – «διότι πείστηκα ότι πιθανώς υπάρχει αυτό το κάτι που αποκαλούμε Θεό». O καθολικισμός του αποτελούσε μια επίμονη ηθική διαπάλη – όχι ακριβώς με τον τρόπο που θα ήθελε η εκκλησία. Oι ιερείς του συχνά κατατρύχονταν από αδυναμίες και ο ίδιος δεν ήταν θαυμαστής της ευσέβειας. Aς πάρουμε, π.χ., τον αφηγητή στο μυθιστόρημα «H καρδιά του προβλήματος»: «H αλήθεια, σκέφτηκε, ποτέ δεν είχε πραγματική αξία για οποιονδήποτε άνθρωπο. Στις ανθρώπινες σχέσεις, η καλοσύνη και τα ψέματα αξίζουν όσο χίλιες αλήθειες».
O Γκράχαμ Γκριν του Σέρι είναι μανιοκαταθλιπτικός. O ίδιος ο Γκριν είχε πει ότι η συμπεριφορά του ήταν μια διαφυγή από την αφόρητη πλήξη που τον κυνηγούσε από τα παιδικά του χρόνια. H διαφυγή αυτή έπαιρνε διάφορες μορφές: ταξίδια, γράψιμο, έρωτες, στους οποίους περιλαμβάνονταν πολλοί «παράνομοι» δεσμοί, ανάμεσά τους η σχέση με την Kάθριν Γουόλστον.
O Nόρμαν Σέρι είχε άνετη πρόσβαση στην αλληλογραφία και στα χαρτιά του Γκριν – μάλιστα, η απροθυμία του να μοιραστεί αυτές τις γραπτές πηγές του κόστισε έχθρες στους κύκλους των βιογράφων. Στηρίζεται στην αλληλογραφία του συγγραφέα με την Kάθριν Γουόλτσον για να τονίσει επίμονα το βαθύ και ανικανοποίητο πάθος του γι’ αυτήν. Oχι αδικαιολόγητα, αφού ενέπνευσε το «Tέλος μιας σχέσης», το λιγότερο αποστασιοποιημένο και πιο συναισθηματικό από τα μυθιστορήματα του Γκριν.
- O πάγος έλιωσε
Στο «A sort of Life», την αυτοβιογραφία του που κυκλοφόρησε το 1971, ο Γκράχαμ Γκριν γράφει ότι υπάρχει πάντα ένα θραύσμα πάγου μέσα στην καρδιά του συγγραφέα. Kαθώς ο Γκριν γερνούσε, φαίνεται ότι ο πάγος έλιωσε. O Nόρμαν Σέρι περιγράφει έναν συναισθηματικό, ισχυρογνώμονα, εριστικό ηλικιωμένο άνδρα. Πιθανόν να τον ενοχλούσε ο βιογράφος του, που ποτέ δεν τον άφηνε ήσυχο. Σελίδες ολόκληρες ερωτήσεων από τον N. Σέρι έμειναν αναπάντητες δίπλα στο κρεβάτι του πόνου.
Aξιζε η ζωή του Γκριν τρεις τόμους με περίπου 2.500 σελίδες; Aξιζε. O N. Σέρι έγραψε ένα εξαντλητικά τεκμηριωμένο έργο. Ωστόσο, η ίδια η ζωή αναδύεται πολύ πιο ζωηρά και συναρπαστικά μέσα από τα λόγια του ίδιου του Γκράχαμ Γκριν.
Economist [Η Καθημερινή, 17-10-04]
Δέκα συγγραφείς αποκαλύπτουν τα μυστικά της τέχνης τους...
- Η Τέχνη της γραφής
- 10 κορυφαίοι συγγραφείς αποκαλύπτουν τα μυστικά της τέχνης τους: Γουίλιαμ Φώκνερ - Τόμας Στερνς Έλιοτ - Έρνεστ Χεμινγουέι - Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ - Γκράχαμ Γκρην - Τρούμαν Καπότε - Χόρχε Λουίς Μπόρχες - Σάουλ Μπέλοου - Χάρολντ Μπλουμ
- Μετάφραση: Μαρίνα Τουλγαρίδου
- Επιμέλεια: Φίλιπ Γκούρεβιτς
- Εκδότης: Τόπος
- Σελίδες: 275
- Ημ. Έκδοσης: 22/03/2010
Πως τα καταφέρνουν οι μεγάλοι συγγραφείς; Επί μισό και πλέον αιώνα το Paris Review έχει εκμαιεύσει μερικές από τις πιο αποκαλυπτικές και τολμηρές σκέψεις που διατύπωσαν οι αυθεντίες της λογοτεχνίας του καιρού μας. Οι συντάκτες του περιοδικού έχουν μιλήσει με τους περισσότερους, κορυφαίους στον κόσμο, μυθιστοριογράφους, ποιητές, θεατρικούς συγγραφείς και κριτικούς και οι ίδιες οι συνεντεύξεις κέρδισαν την αναγνώριση ως κλασικά λογοτεχνικά έργα, ως μία ουσιαστική και εμπεριστατωμένη καταγραφή της συγγραφικής ζωής.
Το Paris Review έχει προσφέρει γόνιμες συζητήσεις με τους σπουδαιότερους συγγραφείς του καιρού μας, παραστατικές αυτοπροσωπογραφίες που από μόνες τους συνιστούν έργα αυθεντικής λογοτεχνίας. Από τον Ουίλιαμ Φόκνερ που είναι κάθετος στην άποψή του ότι για να γραφτεί ένα αξιόλογο μυθιστόρημα χρειάζεται "ενενήντα εννιά τοις εκατό ταλέντο... ενενήντα εννιά τοις εκατό πειθαρχία... ενενήντα εννιά τοις εκατό δουλειά", μέχρι τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, που παρατηρεί ότι "στην πρώτη παράγραφο λύνεις τα περισσότερα από τα προβλήματα του βιβλίου σου", το Paris Review έχει καταφέρει να εκμαιεύσει αποκαλυπτικές και τολμηρές σκέψεις από τους πιο δεινούς μυθιστοριογράφους, ποιητές και κριτικούς του σύγχρονου κόσμου.
Στην "Τέχνη της Γραφής" περιλαμβάνονται οι εκ βαθέων συνεντεύξεις δέκα σημαντικών συγγραφέων (πέντε νομπελίστες και όλοι πολυβραβευμένοι) που δόθηκαν στο διεθνώς αναγνωρισμένο περιοδικό Paris Review όπου αποκαλύπτουν με λεπτομέρειες τα μυστικά της τέχνης τους: Τ.Σ. Έλιοτ, Τρούμαν Καπότε, Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Σολ Μπέλοου, Χόρχε Λούις Μπόρχες, Γκρέιαμ Γκριν, Ουίλιαμ Φόκνερ, Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Χάρολντ Μπλουμ.
Τι είπαν οι συγγραφείς για τις συνεντεύξεις στο Paris Review
"Έχω όλα τα τεύχη του Paris Review και μου αρέσουν πολύ οι συνεντεύξεις. Θα συγκροτήσουν ένα καλό βιβλίο όταν θα τις συγκεντρώσουν σε μια ανθολογία και αυτό θα είναι πολύ καλό για το Review". (Έρνεστ Χέμινγουεϊ)
"Οι συνεντεύξεις του Paris Review μάς πρόσφεραν και μας προσφέρουν την καλύτερη εικόνα για το πώς σκέφτονται και ποια δεοντολογία υιοθετούν στη δουλειά τους κάποιοι σπουδαίοι συγγραφείς. Όταν μάλιστα διαβάζονται όλες μαζί, τότε ισοδυναμούν σχεδόν με μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στις τέχνες που καταφέρνει κανείς να αποκτήσει ενώ κάθεται μόνος στον καναπέ του. Κάθε σελίδα αυτής της συλλογής προσφέρει μια αναπάντεχα αλλόκοτη ευχαρίστηση". (Ντέιβ Έγκερς) [Από τον εκδότη]
Ετικέτες
Συγγραφείς,
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ,
The Paris Review
Τετάρτη 29 Δεκεμβρίου 2010
Ένα καλό μεθύσι
«Είσαι ένας ακαδημαϊκός. Κι εμένα δεν μ' αρέσουν οι ακαδημαϊκοί. Παρατηρούν σχεδόν πάντα τη ζωή μόνο με το μυαλό, όχι μ' αυτό που έχουν μέσα από το παντελόνι τους. Ίσως όμως εσύ να είσαι εξαίρεση». Αυτό είπε ο Γκράχαμ Γκρην στον Νόρμαν Σέρυ, όταν τον συνάντησε για πρώτη φορά, το 1974, και του πρότεινε να γράψει τη βιογραφία του. Είχε διαβάσει τη βιογραφία του Τζόζεφ Κόνραντ, που είχε γράψει ο Σέρυ, και του άρεσε πολύ. «Δεν θα σου πω τα πάντα για τη ζωή μου», τον προειδοποίησε, «αλλά θα σου πω την αλήθεια».
Και του την είπε. Του μίλησε για τα παιδικά του χρόνια, για τα συμπλέγματα και τις μανιοκαταθλιπτικές του κρίσεις, για τις απόπειρες αυτοκτονίας, αλλά και για την αγάπη του για την κατασκοπεία. Του μίλησε για τις γυναίκες, αναρίθμητες γυναίκες, στις έρευνές του ο Σέρυ μέτρησε πάνω από εβδομήντα, χωρίς να υπολογίζει τις πόρνες και τις περιστασιακές συνευρέσεις. «Τον τραβούσε το σεξ», λέει ο Σέρυ στη Ρεπούμπλικα, «αλλά ταυτόχρονα ήταν συναισθηματικό άτομο. Ερωτευόταν συχνά, και παθιασμένα. H ομορφιά τον σαγήνευε, και η αλήθεια είναι ότι είχε πολλές ωραίες γυναίκες. Ακόμη περισσότερο, όμως, τον γοήτευε η ευφυΐα των συντρόφων του».
Του μίλησε ακόμη για την πολιτική. Σύμφωνα με τον βιογράφο του, η ιδεολογία του Γκρην μπορεί να συμπυκνωθεί σε μία φράση: «Είμαι με τη μεριά των θυμάτων. Αλλά τα θύματα αλλάζουν». Όταν ο Φιντέλ Κάστρο ήταν αντάρτης στη Σιέρα, ήταν ένα θύμα. Όταν ανέλαβε την εξουσία και ξεκίνησε την καταστολή, το θύμα ήταν ο κουβανικός λαός. Ανάλογα, λοιπόν, άλλαξε και η γνώμη που είχε ο Γκρην γι' αυτόν. Είχε χίλια πρόσωπα ο συγγραφέας, πολλές προσωπικότητες, απρόβλεπτες και αντιφατικές απόψεις για όλα τα πράγματα, τη θρησκεία, την πολιτική, τη λογοτεχνία, τα κοινωνικά ζητήματα. Ήταν ο ίδιος ένας λογοτεχνικός χαρακτήρας. Και ήταν πάντα κόντρα στο ρεύμα. Λίγο πριν από το τέλος, ο Σέρυ του τηλεφώνησε για να του πει ότι θα αποκτούσε παιδί. «Νόθο, ελπίζω», σχολίασε εκείνος. «Όχι, νόμιμο», είπε ο Σέρυ. «Ο βιογράφος μου με απογοητεύει», απάντησε ο Γκρην. Συμφώνησε όμως να πάρει το παιδί τ' όνομά του. «Σε μια στιγμή που ένας Γκράχαμ εγκαταλείπει αυτόν τον κόσμο, το βρίσκω δίκαιο ένας άλλος Γκράχαμ να τον επισκεφθεί». Λίγες μέρες αργότερα πέθανε.
Στις 2 Οκτωβρίου συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννησή του. Την ίδια ημέρα θα εκδοθεί ο τρίτος τόμος της βιογραφίας του («H ζωή του Γκράχαμ Γκρην»). Αν ζούσε, ο Σέρυ είναι βέβαιος ότι θα γιόρταζε αυτή την επέτειο μ' ένα καλό μεθύσι. Του άρεσε πολύ η βότκα, το τζιν και η μπύρα Γκίνες. Ας πιούμε, λοιπόν, κι εμείς στη μνήμη του ένα ποτήρι.
Επιστροφή στην Αβάνα
- H κλασική ιστορία κατασκοπείας του Γκράχαμ Γκρην
- Γκράχαμ Γκρην: Ο άνθρωπός μας στην Αβάνα. Μυθιστόρημα.
- Μετάφραση Μαριάννα Βαρκαρόλη, επιμέλεια Αντώνης Ιωάννου.
- Εκδόσεις Πόλις, 2004, σελ. 322
ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ, ΤΟ ΒΗΜΑ, 26/09/2004
- Ο Γκράχαμ Γκρην (1904-1991) μαζί με τον Ερικ Αμπλερ (1909-1998) μπορούν να χαρακτηριστούν οι πατέρες της βρετανικής κατασκοπικής λογοτεχνίας, αφού έβαλαν τα θεμέλια του συγκεκριμένου είδους που έθρεψε γενιές και γενιές αναγνωστών. Κοσμοπολίτες, με θητεία στη δημοσιογραφία αλλά και στις μυστικές υπηρεσίες, αμφότεροι οι συγγραφείς έδωσαν σε προικισμένους σκηνοθέτες την ιδέα να μεταγράψουν τα έργα τους σε κινηματογραφικές εικόνες και πρόσφεραν στους μεταγενέστερους μυθιστοριογράφους πλούσιο υλικό για να γράψουν τις δικές τους ιστορίες στο χαρτί (το Ο άνθρωπός μας στην Αβάνα αποτέλεσε το πρότυπο για το μυθιστόρημα του Τζον Λε Καρέ Ο ράφτης του Παναμά). Και οι δύο έγραψαν μυθιστορήματα για τον άγνωστο κόσμο των πρακτόρων· και οι δύο ασχολήθηκαν με τα ταραγμένα Βαλκάνια του Μεσοπολέμου (ο πρώτος έγραψε το Οριάν Εξπρές και ο δεύτερος τη Μάσκα του Δημήτριου). Ειδικότερα ο Γκράχαμ Γκρην, που είχε στρατευθεί ως νέος στην Αριστερά και μάλιστα υπήρξε για λίγο μέλος του βρετανικού κομμουνιστικού κόμματος, είχε τη δυνατότητα να προβαίνει σε καίριες πολιτικές επισημάνσεις, ακόμη και να προφητεύει τα μέλλοντα να συμβούν, όπως για παράδειγμα έκανε στο κατ' εξοχήν αντιαμερικανικό και αντιιμπεριαλιστικό μυθιστόρημά του Ο ήσυχος Αμερικανός. Το αριστερό του παρελθόν και η πολιτική του στάση στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, σε συνάρτηση με τα ταξίδια του στη Σοβιετική Ενωση, στην Κίνα και στην Κούβα, του δημιούργησαν πολλούς εχθρούς στον χώρο της λογοτεχνίας και της πολιτικής.
- Γενικά, ο Γκρην ενδιαφέρεται λιγότερο για τη δράση και την πλοκή. Δίνει έμφαση στον εσωτερικό κόσμο των ηρώων του, στα συναισθήματα, στις σκέψεις και στα κίνητρα που τους ωθούν σε μια συγκεκριμένη πρακτική. Αυτό συμβαίνει ακόμη και στα βιβλία που ο ίδιος έχει καταχωρίσει στην κατηγορία «διασκεδαστικά / ψυχαγωγικά» (entertainment). Ενα παρόμοιο ψυχαγωγικό βιβλίο είναι και το Ο άνθρωπός μας στην Αβάνα, που από τις πρώτες σελίδες φαίνεται πως πρόκειται για μια φάρσα, μια κωμωδία. Διότι, ο Γκρην ενώ πραγματεύεται ένα τεράστιο ζήτημα, όπως εκείνο του κόσμου των πρακτόρων, που γνώριζε άριστα και εκ των έσω - υπήρξε υπάλληλος της περιβόητης MI6 την εποχή που προΐστατο σε αυτήν ο διπλός πράκτορας Κιμ Φίλμπι -, αφηγείται την ιστορία του με σαρκαστικό τρόπο, διακωμωδώντας ήρωες και καταστάσεις, στην ουσία γελοιοποιώντας έναν ολόκληρο κρατικό μηχανισμό, στον οποίο και ο ίδιος είχε υπηρετήσει.
- Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται στην Αβάνα κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μπατίστα κι ενώ στα βουνά δρουν ο αντάρτες του Κάστρο και στην ίδια την πρωτεύουσα της Κούβας πέφτουν βόμβες και αδέσποτες σφαίρες. H ιστορία αρχίζει με τον απατημένο από τη γυναίκα του άγγλο υπήκοο Τζιμ Ουέρμολντ, που εμπορεύεται ηλεκτρικές σκούπες, και τον γιατρό Χάσελμπάχερ, γερμανό υπήκοο, να πίνουν σ' ένα μπαρ και να συζητούν. Οι δουλειές του Ουέρμολντ πάνε άσχημα, οπότε όταν δέχεται την επίσκεψη ενός άγγλου πράκτορα που του ζητάει φορτικά να ενταχθεί στο δυναμικό των μυστικών υπηρεσιών αυτός δέχεται, κυρίως επειδή η μονάκριβη κόρη του, η Μίλι, είναι πολυέξοδη και εκτός των άλλων θέλει να αγοράσει ένα άλογο για να κάνει ιππασία.
- Το πρακτοριλίκι όμως δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ούτε τότε ούτε σήμερα. Αναγκασμένος να δίνει συνεχώς πληροφορίες στο Λονδίνο, ο άνθρωπος της - πάλαι ποτέ κραταιάς - Μεγάλης Βρετανίας στην Αβάνα τις επινοεί και ταυτόχρονα μπλέκει στην ιστορία και πρόσωπα που δεν έχουν ιδέα για το τι εξυφαίνεται σε βάρος τους. Διότι η υπόθεση «κατασκοπία» δεν είναι καθόλου αθώα: όσοι εμπλέκονται σε αυτήν, είτε με τη θέλησή τους είτε εν αγνοία τους, έχουν αβέβαιο τέλος. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και με κάποιους από τους ήρωες του βιβλίου, τον Χάσελμπάχερ, λόγου χάριν. Το βιβλίο τελειώνει στο Λονδίνο, όταν ο ελεεινής μορφής πράκτορας, ο Ουέρμολντ, επιστρέφει για να λογοδοτήσει στην προϊστάμενή του αρχή.
- Τελικά, αφού θέσει τον ήρωά του σε σκληρή δοκιμασία, ο Γκρην τον επαναφέρει στην τάξη. Οδηγεί τον αποτυχημένο έμπορο και εξίσου αποτυχημένο πράκτορα και την κόρη του στην Αγγλία, όπου μπορούν να περάσουν αρμονικά το υπόλοιπο της ζωής τους, μέσα στη ζεστή αγκαλιά της οικογένειας, που στο κάτω-κάτω είναι κάτι πιο σημαντικό από την πατρίδα, όπως λέει κάποιος από αυτούς. Στο μεταξύ έχει περιγράψει με τα ζωηρότερα, ή τα μελανότερα, χρώματα την Αβάνα, μια πανέμορφη πόλη αποικιακού ρυθμού που από τότε είχε αρχίσει να καταρρέει (σήμερα, στις αρχές του 21ου αιώνα, το φαινόμενο είναι πιο δραματικό εξαιτίας της έλλειψης πόρων για την συντήρηση των παλιών κτιρίων της), η οποία ήταν άντρο μυστικών πρακτόρων, Άγγλων, Αμερικανών και Ρώσων. Οι ήρωές του κινούνται σε ένα νουάρ περιβάλλον, όπου ξεχωρίζουν οι πόρνες, οι μαστροποί, οι τυχοδιώκτες και οι άνθρωποι της αστυνομίας του Μπατίστα που βασανίζουν, ακρωτηριάζουν και εξαφανίζουν τους αντιπάλους τους.
- Οσο για την απίθανη ιστορία που επινόησε ο Γκρην, κινούμενος από την ανάγκη να γελοιοποιήσει τις μυστικές υπηρεσίες - η στρατολόγηση του έμπορου γίνεται στις τουαλέτες ενός μπαρ -, κι όχι για να τα βάλει με την πατρίδα του, είναι ένα αστείο, ένα αστείο που δεν επανέλαβε αργότερα, και για το οποίο μάλιστα ζητάει προκαταβολικά την κατανόηση των συμπατριωτών του.
- Οπως τα περισσότερα από τα βιβλία του έτσι και Ο άνθρωπός μας στην Αβάνα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Κάρολ Ριντ, τον σκηνοθέτη που γύρισε το 1949 τον Τρίτο άνθρωπο, ταινία κλασική πλέον, βραβευμένη με τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών. Θα έλεγε κανείς πως όλα τα μυθιστορήματα του Γκράχαμ Γκρην είναι φτιαγμένα για να γίνουν εικόνες, αφού οι διάλογοι και οι καταστάσεις που περιγράφει βοηθούν σε αυτό. Το πράγμα δεν είναι τυχαίο. Το 1935 ο συγγραφέας είχε δοκιμάσει τις ικανότητές του στην κινηματογραφική κριτική μέσα από τις σελίδες τού The spectator και ήταν ένας από τους δημιουργούς του περιοδικού Night and Day. Λάτρης της λαϊκής λογοτεχνίας, θαυμαστής του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον, ενθουσιαζόταν με τον λαϊκό κινηματογράφο, τα γουέστερν, τα αστυνομικά, τις κωμωδίες, οτιδήποτε γοήτευε τις μάζες και πήγαινε κόντρα στον ακαδημαϊσμό.
- Ο κ. Φίλιππος Φιλίππου είναι συγγραφέας.
Ετικέτες
Γκριν Γκράχαμ,
ΚΡΙΤΙΚΗ,
Φιλίππου Φίλιππος
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)