Ο Αργύρης Εφταλιώτης (ψευδώνυμο του Κλεάνθη Μιχαηλίδη) γεννήθηκε στο Μόλυβο της Λέσβου, γιος του δασκάλου Κωνσταντίνου Μιχαηλίδη. Στη γενέτειρά του πέρασε τα παιδικά και μαθητικά χρόνια του και πραγματοποίησε τις εγκύκλιες σπουδές του στο ιδιωτικό σχολείο του πατέρα του. Το 1866 πέθανε ο πατέρας του και ο δεκαεφτάχρονος τότε Αργύρης ανέλαβε να συνεχίσει τη διδασκαλία των συμμαθητών του ως το τέλος της χρονιάς.
Το 1866 ξενιτεύτηκε λόγω των οικονομικών δυσχερειών που αντιμετώπιζε η οικογένειά του. Εργάστηκε αρχικά στην Πόλη, κοντά στον τραπεζίτη αδερφό της μητέρας του και κατόπιν στο Μάντσεστερ της Αγγλίας, όπου συνδέθηκε φιλικά με τον Αλέξανδρο Πάλλη και τον Δ.Π.Πετροκόκκινο και εντάχτηκε στον πυρήνα του δημοτικιστικού κινήματος. παράλληλα υπήρξε ενεργό μέλος του ελληνικού φιλολογικού συλλόγου Λόγιος Ερμής του Μάντσεστερ, πραγματοποίησε ομιλίες, μελέτησε τους αρχαίους έλληνες κλασικούς, καθώς επίσης άγγλους και γάλλους λογοτέχνες και μπήκε σε λόγιους και λογοτεχνικούς κύκλους.
Η εμπορική του σταδιοδρομία στην Αγγλία υπήρξε επιτυχημένη και σύντομα άνοιξε κατάστημα με τη δική του επωνυμία. Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 1870-1880 προσλήφθηκε στον εμπορικό οίκο των αδελφών Ράλλη και εγκαταστάθηκε στο Λίβερπουλ. Εκεί παντρεύτηκε την Ελισσάβετ Γκράχαμ. Στα πλαίσια της επαγγελματικής του δραστηριότητας ταξίδεψε σε διάφορες πόλεις της Αγγλίας και στη Βομβάη των Ινδιών με έξι ενδιάμεσες επισκέψεις στην Ελλάδα ως το τέλος της ζωής του.
Το 1891 επισκέφτηκε το Παρίσι, όπου γνωρίστηκε με τον Ψυχάρη. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του κλονίστηκε η ψυχική υγεία του και αποσύρθηκε στο Cab d' Antibes της Γαλλίας, όπου πέθανε σε ηλικία 74 χρόνων. Η είσοδος του Εφταλιώτη στο χώρο της λογοτεχνίας τοποθετείται χρονικά γύρω στο 1869 με μεταφράσεις ποιημάτων και συγγραφή πρωτοτύπων ποιητικών έργων σε λογοτεχνικά περιοδικά όπως η Ελληνική Βιβλιοθήκη. Ακολούθησαν μεταφράσεις έργων των Μπάιρον και Μακώλεϋ.
Το 1889 με προτροπή του Αλέξανδρου Πάλλη που στάθηκε στενός φίλος και πνευματικός οδηγός του πήρε μέρος στο Φιλαδέλφειο ποιητικό διαγωνισμό με τη συλλογή του Τραγούδια ξενιτευμένου, που τιμήθηκε με έπαινο. Τον επόμενο χρόνο πήρε ξανά μέρος στον ίδιο διαγωνισμό με τις συλλογές Ο καθρέφτης του πύργου μου και Αγάπης λόγια, δε βραβεύτηκε ωστόσο, κάτι που προκάλεσε την αντίδραση μεταξύ άλλων και του Παλαμά, ο οποίος επαίνεσε το έργο του Εφταλιώτη, απέδωσε την αδικία κατά του ποιητή στο ότι η γλώσσα του ήταν δημοτική και εναντιώθηκε στον τότε εισηγητή της κριτικής επιτροπής του Φιλαδέλφειου Άγγελο Βλάχο.
Ο Εφταλιώτης συνέχισε να γράφει ποιήματα, όχι όμως συστηματικά. Από το 1891 στράφηκε συστηματικά προς την πεζογραφία, καλλιεργώντας τη δημοτική γλώσσα και εμμένοντας θεματικά στον πόνο της ξενιτιάς και τη λαχτάρα των ξενιτεμένων για την πατρίδα. Το πιο χαρακτηρηστικό πεζογράφημά του είναι οι Νησιώτικες ιστορίες, που εκδόθηκαν το 1894 και αποτελούν συλλογή ηθογραφικών διηγημάτων που δημοσίευε από το 1889 στην Εστία.
Το 1900 εξέδωσε τη Μαζώχτρα και το Βουρκόλακα το μοναδικό θεατρικό έργο του (εμπνευσμένο από το τραγούδι Του νεκρού αδελφού και με στόχο την ανανέωση της νεοελληνικής δραματουργίας με θέματα από τη σύγχρονη ιστορία). Στη Μαζώχτρα ο Εφταλιώτης αποπειράται ένα πέρασμα από την απλή ηθογραφία στην ψυχογραφική διείσδυση. Έγραψε επίσης ένα μυθιστόρημα το Ο Μανόλης ο Ντελμπεντέρης. Παράλληλα από το 1892 ασχολήθηκε με τη διδακτική πεζογραφία και τις ιστορικές μελέτες, εκδίδοντας την Ιστορία της Ρωμιοσύνης (1901) και τα Ιστορικά ξεγυμνώματα (1908). Το 1914 ξεκίνησε να μεταφράζει την Οδύσσεια του Ομήρου, έργο που έμεινε ανολοκλήρωτο λόγω του θανάτου του. Τη συνέχισή του (ραψωδίες φ΄ - ω΄) ανέλαβε ο Νικόλαος Ποριώτης.
- ΕΚΕΒΙ: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών
1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Αργύρη Εφταλιώτη βλ. Γιαλουράκης Μανώλης, «Εφταλιώτης Αργύρης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας6. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Θωμαΐδου – Μώρου Μάρθα , «Εφταλιώτης Αργύρης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό3. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985, Μερακλής Μ.Γ., «Αργύρης Εφταλιώτης», Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά - Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.262-265. Αθήνα, Σοκόλης, 1977 και Παγανός Γ.Δ. «Αργύρης Εφταλιώτης», Η παλαιότερη πεζογραφική μας παράδοση · Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοΗ΄ (1880-1900). Αθήνα, Σοκόλης, 1997.
• Βαλέτας Γ. (επιμ.), Εφταλιώτης Αργύρης, Άπαντα. Αθήνα, Πηγή, τ.Α΄ 1952, τ.Β΄ 1962, τ.Γ΄ 1973.
• Βαλέτας Γ., Τα νέα λεσβιακά Γράμματα Θ΄· Τα «Τραγούδια ξενιτευμένου» του Εφταλιώτη· Κριτικό μελέτημα. Μυτιλήνη, 1937.
• Βάλσας Μίμης, «Εφταλιώτης Αργύρης», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια 11. Αθήνα, Πυρσός, 1929.
• Γιαλουράκης Μανώλης, «Εφταλιώτης Αργύρης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 6. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• Θρύλος Άλκης, «Αργύρης Εφταλιώτης», Μορφές της ελληνικής πεζογραφίας· Και μερικές άλλες μορφές, σ.66-91. Αθήνα, Δίφρος, 1962.
• Θωμαΐδου – Μώρου Μάρθα, «Εφταλιώτης Αργύρης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 3. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985.
• Καραγιάννης Βαγγέλης (παρουσίαση), Ογδόντα ανέκδοτα γράμματα του Αργύρη Εφταλιώτη (προς τον Αλέξανδρο Πάλλη)· Οι αγώνες των πρώτων δημοτικιστών. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1993.
• Καραντώνης Ανδρέας, «Αργύρης Εφταλιώτης», Φυσιογνωμίες· Τόμος δεύτερος, σ.478-503. Αθήνα, Παπαδήμας, 1977.
• Κέπετζη Ευτέρπη (Σταύρου Πέπη), Με τον Εφταλιώτη (Σελίδες-Γράμματα - Στίχοι - Ανέκδοτα). Αθήνα, 1939.
• Μελάς Σπύρος, «Αργύρης Εφταλιώτης», Νεοελληνική Λογοτεχνία, σ.414-422. Αθήνα, Φέξης, 1962.
• Μερακλής Μ.Γ., «Αργύρης Εφταλιώτης», Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά - Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.262-265. Αθήνα, Σοκόλης, 1977.
• Μίσσιος Κ.Γ., Βερναρδάκης, Εφταλιώτης, Μυριβήλης· Συμβολή στην ιστορία της λεσβιακής γραμματείας, Τόμος τρίτος. Μυτιλήνη, Αστερίας, 1995.
• Μιχαηλίδης Κ.Μ., Αργύρης Εφταλιώτης· Η ζωή και το έργο του. Αθήνα, Ν.Μαυρίδης, 1930.
• Μιχαηλίδης Κ.Μ., «Η ζωή και το έργο του Εφταλιώτη», Νεοελληνικά Γράμματα 57, 58, 59 και 60, 1η/1, 8/1, και 22/1/1938.
• Μιχαηλίδης Κ.Μ., «Ο Εφταλιώτης για τον Ψυχάρη· Δυο ανέκδοτα γράμματα», Νεοελληνικά Γράμματα 89, 13/8/1938, σ.14.
• Ξενόπουλος Γρηγόριος, «Αργύρης Εφταλιώτης - Οι διηγηματογράφοι μας», Το Άστυ, 13/1/1896.
• Παγανός Γ.Δ., «Αργύρης Εφταλιώτης», Η παλαιότερη πεζογραφική μας παράδοση · Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Η΄ (1880-1900). Αθήνα, Σοκόλης, 1997.
• Παλαμάς Κωστής, «Αργύρη Εφταλιώτη, Η Μαζώχτρα και άλλες ιστορίες · Ο Βουρκόλακας· δράμα», Άπαντα 16, Αθήνα, Γκοβόστης/Μπίρης, χ.χ.
• Πασιαρδής Χριστόπουλος, Νεοέλληνες ποιηταί και πεζογράφοι. Αθήνα, Γρηγόρης, 1966.
• Πολίτης Λίνος, «Βιβλιογραφία Αργύρη Εφταλιώτη», Νέα Εστία 46, 15/11/1949, αρ.537, σ.1455-1458.
• Πολίτης Λίνος, Θέματα της λογοτεχνίας μας · Δεύτερη σειρά. Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινίδης, 1976.
• Σταύρου Θρ. (επιμ.), Ψυχάρης, Εφταλιώτης, Πάλλης, Βλαστός. Αθήνα, Αετός, 1956 (στη σειρά Βασική Βιβλιοθήκη, αρ.26).
• Σταύρου Θρασύβουλος, Εφταλιώτης και Πάλλης· Εκλογή από το έργο τους. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, 1966.
• Χατζηφώτης Ι.Μ., «Αργύρης Εφταλιώτης (ο πρωτοπόρος του δημοτικισμού)», Ανιχνεύσεις (Νεοελληνικά μελετήματα και κριτικά δοκίμια), σ.35-46. Αθήνα, Αλκαίος, [1973].
Αφιερώματα περιοδικών
• Νέα Εστία 46, ετ.ΚΓ΄, 15/11/1949, αρ.537.
• Ελληνική Δημιουργία 116, τ.10, 1η/12/1952.
• Αιολικά Γράμματα 15, ετ.Γ΄, Μάιος/Ιούνιος, 1973.
• Νέα Εστία 94, ετ.ΜΖ΄, Χριστούγεννα 1973, αρ.1115, σ.194-235.
• Αιολικά Γράμματα 30, ετ.5, 11-12/1975.
Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
Ι.Ποίηση
• Παλιοί σκοποί. Αθήνα, τυπ. Εστία, 1909.
• Αγάπης λόγια (Σονέττα). Κριτική επιμέλεια και πρόλογος Γ.Βαλέτα. Μυτιλήνη, Τσιβίλης, 1938.
ΙΙ.Πεζογραφία
• Νησιώτικες ιστορίες. Αθήνα, Εστία, 1894.
• Οι φυλλάδες του Γεροδήμου. Αθήνα, Εστία, 1897.
• Η Μαζώχτρα και άλλες ιστορίες. Ο Βουρκόλακας. Αθήνα, Εστία, 1900.
• Ιστορία της Ρωμιοσύνης1. Αθήνα, Εστία, 1901.
• Μανόλης ο Ντελμπεντέρης. (στην έκδοση ΆπανταΑ΄, Αθήνα, Πηγή, 1952).
IΙΙ. Μετάφραση
• Ομήρου Οδύσσεια. Αθήνα, Εστία, 1932. (ραψ. α΄-φ΄)
IV. Μελέτες
• Ιστορία της Ρωμιοσύνης· Πρώτος τόμος. Αθήνα, τυπ.Εστία, 1901.
V.Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Εκλεχτές σελίδες· Ταχτοποιημένες και φροντισμένες από τον Δημ.Π.Ταγκόπουλο. Αθήνα, Γανιάρης, 1921.
• Άπαντα Α΄· Αναστύλωσε Γ.Βαλέτας. Αθήνα, Πηγή, 1952
• Άπαντα Β΄. Αθήνα, Πηγή, 1962.
• Άπαντα Γ΄ . Αθήνα, Πηγή, 1973.
• Από την αλληλογραφία των πρώτων δημοτικιστών, Ι· Γιάννη Ψυχάρη και Αργύρη Εφταλιώτη αλληλογραφία· 716 γράμματα (1890-1923)· Επιμέλεια Σταμ. Κ.Καρατζά – Ερατ.Γ.Καψωμένου και ερευνητικής ομάδας, τόμος Α’: κείμενα. Ιωάννινα, 1988.
• Ογδόντα ανέκδοτα γράμματα του Αργύρη Εφταλιώτη (1889-1907) προς τον Αλέξανδρο Πάλλη· Οι αγώνες των πρώτων δημοτικιστών· Επιμέλεια - Παρουσίαση Βαγγέλη Αντ. Καραγιάννη. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1993. 1. Για αναλυτική βιβλιογραφία - του Αργύρη Εφταλιώτη, που περιλαμβάνει όλες τις δημοσιεύσεις έργων του σε περιοδικά και αφημερίδες της εποχής βλ. Πολίτης Λίνος, «Βιβλιογραφία Αργύρη Εφταλιώτη», Νέα Εστία 46, 15/11/1949, αρ.537, σ.1455-1458.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου