Γκιστάβ Φλομπέρ: ρομαντικός, ρεαλιστής και μοντέρνος

Ο Φλομπέρ, τόσο το πρόσωπο όσο και το έργο, είθισται να αποτελεί σημείο σύγκλισης πολλών διαφορετικών αντιλήψεων και κατεξοχήν νομιμοποιητική αναφορά αντίρροπων τάσεων και απόψεων. Ενας ρομαντικός -στο ξεκίνημά του- ρεαλιστής, ένας ρεαλιστής ρομαντικός που συναιρεί στο πρόσωπό του τα χαρακτηριστικά του μοντέρνου συγγραφέα είναι ένα σκάνδαλο που δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστο, τόσο από την ιστορία της λογοτεχνίας όσο και από τις οντολογικές και φιλοσοφικές προσεγγίσεις του λογοτεχνικού κειμένου.

Ο Φλομπέρ, μνημειωμένος στην ιστορία της λογοτεχνίας ως μανιώδης στιλίστας, μας μαθαίνει αυτό που λίγο αργότερα θα αποθεώσει ο Προυστ, και μαζί με αυτόν ο μοντερνισμός των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα: πως για τον μοντέρνο συγγραφέα η ανάγνωση είναι ο δικός του τρόπος να ονειρεύεται. Τροφοδοτώντας το έργο του με μια αστείρευτη φλέβα ανάγνωσης, ο μεγάλος Νορμανδός καταλήγει σ' έναν ιδιότυπο, οπωσδήποτε κριτικής υφής ρεαλισμό, που ακριβώς η διχοτομημένη του διάσταση ανάμεσα στην εκτύπωση της πραγματικότητας και στη συμβολική διάσταση της αναπαράστασής της συνιστά προανάκρουσμα, μαζί με την αναγνωστική του μανία, αυτού που πρόκειται να ακολουθήσει (το οποίο ανατρέπει, μεταμορφώνοντάς τη διά παντός, την τέχνη του μυθιστορήματος): του μοντερνισμού.

Για όλους αυτούς τους λόγους ο Φλομπέρ, άθεος ή ένθεος, «ρομαντικός», «ρεαλιστής» ή «μοντέρνος», μας επιβάλλεται, μέσα από έναν διαρκή διχασμό, ως το κείμενο, αλλά και το πρόσωπο που σημάδεψε μια κρίσιμη μετάβαση στην ιστορία της λογοτεχνίας: από το, περίπου απλοϊκό, συγκεκριμένο του αρχαϊκού ρεαλισμού στο συμβολικό συγκεκριμένο του φλομπεριανού έργου και από κει, βέβαια, στο ανοιχτό κείμενο, που δέσποσε σε σχεδόν όλον τον 20ό αιώνα.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝΑΡΙΟΣ

[ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ] ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, 02/03/2007